Thiếu, yếu do đâu?

Nói về khó khăn, anh Triệu Trung Hoa - dân tộc Dao đang là NVYTTB ở thôn Sài Lương, xã Nậm Búng (Văn Chấn), một trong những thôn vùng cao đi lại khó khăn, cách Trạm Y tế xã 12 km, tâm sự: "Số tiền phụ cấp 100 nghìn đồng/tháng quả là ít ỏi, không đủ uống nước trên đường đi từ thôn xuống Trạm. Nhiều người không muốn gắn bó nữa, nhưng thôi, vì bà con trong thôn, nên mình cũng gắng hoàn thành. Mong sao Nhà nước quan tâm hơn đến NVYTTB, để bọn mình hoàn thành tốt nhiệm vụ". Một lời nói thật chỉ ra nguyên nhân dẫn tới sự thiếu hụt dần NVYTTB.

Vào thời điểm cuối năm 2006, toàn tỉnh có 1.852/2.321 thôn, bản, khu phố có NVYTTB, vẫn còn 469 thôn bản không có nhân viên y tế. Đặc biệt ở các huyện vùng cao: Trạm Tấu chỉ có trên 78% và Mù Cang Chải chỉ có trên 58% thôn, bản có nhân viên y tế. Nguyên nhân chính là mức phụ cấp cho NVYTTB chỉ có 40 nghìn đồng/người/tháng dẫn tới nhiều người bỏ không làm việc hoặc làm việc cầm chừng.

Trước tình hình trên, ngành y tế đã đề nghị và được UBND tỉnh quyết định hỗ trợ ngoài mức hỗ trợ 40.000 đồng theo hướng dẫn của Bộ Tài chính, tỉnh hỗ trợ thêm cho NVYTTB vùng thấp 40.000 đồng/người/tháng và vùng cao 60.000 đồng/người/tháng.

Kể từ cuối năm 2007, đầu năm 2008, NVYTTB được hưởng mức phụ cấp 80.000 đồng/tháng ở vùng thấp và 100.000 đồng/người/tháng ở vùng cao; số lượng NVYTTB có phần nhích hơn, ở con số 1.957 người, tăng thêm 105 người so với cuối năm 2006; đầu năm 2009 lại giảm xuống chỉ còn 1.917 người và đến thời điểm này chỉ còn 1.865 NVYTTB đang làm việc được chi trả phụ cấp, giảm 52 người so với đầu năm. Bên cạnh lý do như một số người đi học nâng cao, nghỉ do tuổi cao thì phụ cấp thấp vẫn là nguyên nhân chính.

Trình độ của NVYTTB cũng đang còn nhiều bất cập. Theo qui định của Bộ Y tế, NVYTTB phải có trình độ y tá sơ cấp trở lên được đào tạo 12 tháng nhưng Yên Bái mới có 14% cập với trình độ này. Hiện đang có tới 76,4% NVYTTB là y tá có trình độ đào tạo từ 3 đến dưới 12 tháng; 6% chưa qua đào tạo đang có trình độ văn hoá từ lớp 9 đến lớp 12, chưa kể tới một số ít cán bộ y tế nghỉ hưu hoặc nghỉ mất sức, thôi việc và cả người tình nguyện làm NVYTTB.

Những năm qua, số NVYTTB này được đào tạo tại nhiều nơi. Riêng số được đào tạo tại Trường trung cấp Y tế tỉnh là 1 năm nhưng do trong quá trình học người học phải lo tiền ăn, ở, sinh hoạt, tài liệu, giấy bút, không có kinh phí hỗ trợ, khi ra trường phục vụ thôn, bản mức phụ cấp quá thấp nên không có người đăng ký học. Để lấp chỗ trống, ngành y tế buộc phải phối hợp với các trung tâm y tế huyện, thị thông qua các chương trình, dự án đào tạo với nhiều loại hình từ 3 đến 6 tháng nên hầu hết không đạt trình độ chuẩn Bộ Y tế đề ra. 

 Nâng cao bằng cách nào?

Trước thực trạng trên, để NVYTTB yên tâm công tác, ngành y tế đang từng bước tiến hành lồng ghép đội ngũ này với cộng tác viên dân số - kế hoạch hoá gia đình thôn bản làm một, gọi chung là nhân viên y tế và dân số thôn, bản (NVYTVDSTB) để tăng phụ cấp cho một đầu người. Sau khi đề nghị, HĐND tỉnh đã ra Nghị quyết 36/NQ-HĐND và UBND tỉnh ra Quyết định 1995 về phụ cấp của NVYTVDSTB ở vùng thấp là 180 nghìn đồng/người/tháng và vùng cao 200 nghìn đồng/người/tháng. Một tin mừng nữa là tới đây, Nhà nước sẽ trả phụ cấp cho NVYTVDSTB bằng 50% mức lương tối thiểu hiện nay là 650.000 đồng. Như vậy, mỗi NVYTVDSTB sẽ được hưởng 325.000 đồng/tháng. Những tín hiệu khả quan về chế độ này khả năng sẽ tạo sức hút và cải thiện tình trạng bỏ việc, góp phần nâng cao số lượng NVYTVDSTB.

Đào tạo nâng cao trình độ cho NVYTTB hiện nay cũng đang là vấn đề các trạm y tế quan tâm, nhất là thực  hiện lồng ghép cả NVYTTB với cộng tác viên dân số làm một. Ông Bùi Văn Ngọa - Trưởng trạm Y tế xã Nậm Búng (Văn Chấn) băn khoăn: "Hiện Trạm đang có 10 NVYTTB ở 10 thôn thì có 5 người đủ tiêu chuẩn, còn 4 người mới học chương trình 3 tháng qua dự án của ngành, 1 người mới học hết THPT. Trạm đang muốn tiếp tục đưa số này đi đào tạo nâng cao, cũng như bổ sung kiến thức của cộng tác viên dân số".

Để thực hiện được việc lồng ghép NVYTTB với cộng tác viên dân số, mới đây, ngành y tế đã tiến hành tuyển chọn 120 người có trình độ học vấn tốt nghiệp từ THCS trở lên tại các thôn, bản chưa có nhân viên y tế hoặc nhân viên y tế chưa qua đào tạo; trước hết ưu tiên chọn lọc trong số trên 2000 cộng tác viên dân số trước đây có đủ trình độ để giao cho Trường Trung cấp Y tế đào tạo từ nguồn kinh phí thuộc Đề án "Tiếp tục đẩy mạnh công tác dân số - kế hoạch hoá gia đình tỉnh Yên Bái giai đoạn 2009 -2012 để bổ sung cho các xã thiếu".

Nói về giải pháp của ngành nhằm nâng cao cả số và chất lượng NVYTVDSTB đảm bảo để tất cả các thôn, bản trong tỉnh có NVYTVDSTB, ông Hà Đức Minh - Trưởng phòng Tổ chức cán bộ Sở Y tế cho biết: "Ngành đang tích cực vừa đào tạo nâng cao, vừa tạo nguồn NVYTVDSTB mới thông qua đào tạo từ kinh phí Nhà nước, các chương trình, dự án như: Đề án chuẩn quốc gia về y tế xã, Đề án công tác dân số và kế hoạch hoá gia đình; phối hợp với các, ngành khác có liên quan đến đào tạo nghề như Sở Lao động -Thương binh và Xã hội để đào tạo lồng ghép nâng cao. Để  NVYTVDSTB thực hiện được 2 chức năng của cả NVYTTB và cộng tác viên dân số đòi hỏi phải tăng cường đào tạo lại, bổ sung kiến thức cho cập với trình độ theo qui định của Bộ Y tế. Mong sao Nhà nước sớm có chế độ phụ cấp phù hợp để họ yên tâm công tác. Có vậy, ngành y tế mới củng cố được màng lưới NVYTVDSTB, giải quyết được những vấn đề bức thiết trong công tác dân số, cũng như chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho nhân dân ngay từ cơ sở".

Minh Đức