Có lẽ con đường mắc nghiện ma tuý và lây nhiễm HIV/AIDS của Dương Kim Khanh - một thanh niên 27 tuổi người dân tộc Dao ở Cát Thịnh (Văn Chấn) cũng là nguyên nhân dẫn đến mắc căn bệnh thế kỷ của bao thanh niên khác trên địa bàn xã dăm năm về trước. Đó là kết cục của sự thiếu hiểu biết về ma tuý và con đường lây nhiễm HIV/AIDS, là sự bồng bột, ham chơi của tuổi trẻ…

Với Dương Kim Khanh, giờ đây trong em đó là sự ân hận, day dứt, là nỗi buồn... Em đau đáu nghĩ về trách nhiệm của người con trai duy nhất trong gia đình khi bố mẹ già bị bệnh phải nằm một chỗ; về trách nhiệm với vợ con và lớn lao hơn là trách nhiệm của một giáo dục viên đồng đẳng với cộng đồng xã hội.

Cát Thịnh - Điểm nóng

Cát Thịnh của vài năm về trước đã từng là điểm nóng về ma tuý và căn bệnh thế kỷ HIV/AIDS do những người đàn ông mang từ rừng về. Thật khó có thể ngờ rằng tất cả lại đáng sợ đến thế, khi cuộc sống cuốn họ với những cuộc làm ăn, khai thác gỗ, đào đãi vàng trên rừng cao, suối sâu mà nên đại họa. Đơn giản, từ  chỗ dùng một chút ma tuý giúp họ có ảo giác như khoẻ lại, quên đi cái rét mướt, vất vả, mệt mỏi, nỗi nhớ vợ con… mà họ trở thành con nghiện từ bao giờ không biết.

Cứ mệt mỏi là dùng một chút cho tỉnh táo, chán chường dùng một chút để quên đi, họ đâu biết cái cảm giác bị đánh lừa ấy đang dần huỷ hoại cuộc sống của chính mình! Và cứ thế từ tiêm chích ma tuý một người có HIV đã vô tình truyền bệnh cho nhiều người, bạn bè chí cốt và thậm chí cả anh em ruột… Nhiều người khi đã có xét nghiệm khẳng định dương tính với HIV họ mới lần lại con đường có thể mình đã lây nhiễm thì đa số không gì khác là do dùng chung bơm kim tiêm khi tiêm chích ma tuý, số ít là do có quan hệ tình dục với gái mại dâm…

Với Dương Kim Khanh, cậu cũng kể lại rằng mình chỉ có thể bị lây nhiễm từ ngày đi xẻ gỗ trên rừng dùng chung bơm kim tiêm với anh em. Bạn bè Khanh đã có người tử vong vì AIDS. Khanh không đi xét nghiệm, vẫn lờ mờ mọi chuyện, chỉ khi vợ Khanh sinh con mới phát hiện vợ dương tính với HIV, Khanh đi xét nghiệm và kết quả không thể khác là dương tính với HIV. Còn con trai của Khanh, đó đang là nỗi lo sợ lớn nhất với hai vợ chồng. Chờ con đủ 18 tháng tuổi để được xét nghiệm HIV, kết quả thế nào còn là ở “ý trời”…!

Vợ Khanh năm nay mới tròn 20 tuổi. Vợ chồng người chị gái Khanh thì đều đã mất vì HIV/AIDS, chị Khanh cũng lây HIV từ chồng. Khanh nói nghẹn trong cổ họng: “Thương anh chị lắm mà không thể làm gì, khi đó em chưa tham gia nhóm đồng đẳng”. Có lẽ chính vì thế mà giờ đây Khanh là một giáo dục viên rất tích cực.

Chủ động đối mặt với HIV/AIDS

Phó chủ tịch UBND xã Cát Thịnh - Phạm Văn Tiến cũng là Trưởng ban Chỉ đạo phòng chống HIV/AIDS của xã cho biết, hiện tại xã đang quản lý 59 bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS. Sau nhiều năm nạn tiêm chích ma tuý và căn bệnh thế kỷ bùng phát, Cát Thịnh đã chủ động đối mặt với HIV/AIDS, đẩy mạnh công tác tuyên truyền giảm thiểu tác hại trong cộng đồng. Cùng với sự quan tâm đầu tư của các dự án như: Dự án phòng chống HIV/AIDS của Ngân hàng Thế giới; Dự án Phòng chống lạm dụng ma tuý và HIV/AIDS trong đồng bào dân tộc thiểu số miền Tây Bắc (VNM-J04) đã giúp Cát Thịnh tìm được đường ra, tháo gỡ dần vòng luẩn quẩn bởi nạn ma tuý và HIV/AIDS.

Năm 2006, Ban chỉ đạo phòng chống HIV/AIDS của xã được thành lập và kiện toàn. Cùng với đó là hoạt động của Câu lạc bộ Bạn với bạn, của các nhóm

Ông Phạm Văn Tiến - Phó chủ tịch UBND xã Cát Thịnh: Vai trò của các đồng đẳng viên là rất lớn, qua họ việc tiếp cận với các đối tượng cũng dễ dàng hơn. Từ đó công tác tuyên truyền vận động thực hiện các biện pháp giảm thiểu tác hại với cộng đồng cũng hiệu quả hơn và ngược lại các đối tượng cũng tin tưởng. Xã luôn tạo sự đồng thuận cao với họ, tạo điều kiện giúp các đồng đẳng viên thực hiện nhiệm vụ của mình, mạnh dạn hơn trong truyền thông.

đồng đẳng. Cả xã có 4 giáo dục viên đồng đẳng, chia thành các nhóm, mỗi nhóm phụ trách từ 8 - 10 đồng đẳng viên hoạt động theo địa bàn được phân công. Cứ ngày 28 hàng tháng, các giáo dục viên đồng đẳng, cộng tác viên lại tổng hợp báo cáo hoạt động trong tháng và giao ban ở Trung tâm Y tế huyện, nhận bơm kim tiêm và bao cao su về phát cho các đối tượng nghiện tiêm chích ma tuý và có HIV. Các đồng đẳng viên phát bơm kim tiêm, bao cao su vào một ngày nhất định trong tuần đồng thời thu gom bơm kim tiêm đã dùng về tiêu huỷ tại trạm y tế xã, tỷ lệ thu gom, tiêu huỷ bơm kim tiêm đạt 90%.

Theo bác sĩ Vũ Ngọc Đại - Trạm trưởng Trạm Y tế xã Cát Thịnh: “Hiện cả xã có 16 người đang sử dụng thuốc ARV, nhiều bệnh nhân sau khi dùng thuốc đều đặn đã khoẻ lại như anh Vũ Thế Ngọc, Hà Văn Biên, Lương Văn Thu (thôn Vực Tuần)…”. Điều đó có ý nghĩa rất lớn và dường như cũng là lời giải vì sao các đối tượng có nguy cơ cao tự nguyện đi xét nghiệm và mong muốn được dùng thuốc điều trị ngày một nhiều.

Ông Hoàng Đông - Trưởng Công an xã khẳng định: “Trước đây thôn Vực Tuần là điểm nóng, là khởi nguồn bùng phát nạn ma tuý và HIV/AIDS nhưng từ năm 2008, trong thôn đã không có con nghiện mới”. Có thể người dân đã biết “sợ”! Điều đó thật quan trọng bởi sự hiểu biết về ma tuý và HIV/AIDS là mấu chốt quan trọng để kiềm chế sự bùng nổ và giảm thiểu tác hại trong cộng đồng.

Trong 3 năm trở lại đây cùng với sự đầu tư của Dự án VNM-J04 mỗi năm Cát Thịnh đã tổ chức được 1 lớp cai nghiện tại cộng đồng. Dương Kim Khanh cũng tham gia lớp cai nghiện này em cho hay, sau 2 tháng điều trị cắt cơn, tham gia lao động, luyện tập thể thao cùng anh em, Khanh thấy người khoẻ mạnh; việc được tập huấn công tác chăn nuôi, thú y, rồi được Dự án triển khai cho vay vốn sau cai sẽ là điều kiện giúp Khanh phát triển kinh tế gia đình. Trước khi đến với lớp cai nghiện, Khanh đã tự mình giảm dần lượng tiêm chích ma tuý trong ngày với quyết tâm rất cao. Hy vọng Khanh sẽ chiến thắng được chính mình, bởi tôi hiểu, với em, còn quá nhiều việc phải làm!

Lời kết

Từ chỗ giật mình trước sự bùng nổ của tệ nạn ma tuý và căn bệnh HIV/AIDS để rồi luẩn quẩn trong sự hỗn loạn, bùng nhùng khó có thể kiểm soát đến chỗ chủ động đối phó, chủ động sống chung với nó đã là một thành công đáng kể trong công tác phòng chống HIV/AIDS ở Cát Thịnh. Giờ đây người dân đã biết tự bảo vệ mình trước căn bệnh HIV/AIDS. Với những người có nguy cơ cao, họ đã chủ động nhận bơm kim tiêm, bao cao su từ các đồng đẳng viên để bảo vệ chính mình và những người thân khỏi HIV/AIDS.

Vẫn biết cuộc chiến này phải từ nhiều phía, ngoài chính quyền địa phương, cả cộng đồng xã hội, cần có sự hợp tác của chính bệnh nhân AIDS, song càng cần hơn các đồng đẳng viên như Vũ Thế Ngọc, Dương Kim Khanh đứng lên trước mọi người tuyên truyền về căn bệnh thế kỷ, về nỗi niềm của chính họ… Chỉ có sự cộng đồng trách nhiệm ấy mới mong từng bước kiềm chế và đẩy lùi HIV/AIDS ra khỏi cộng đồng.  

Ngọc Tú