Chất lượng dạy nghề từng bước được nâng cao...

Học viên lớp Công nghệ hàn (Trường cao đẳng nghề Yên Bái) thực hành nghề nguội.

Những năm gần đây, cùng với những chuyển biến tích cực trong nhận thức xã hội về dạy nghề, qui mô đào tạo, chất lượng dạy nghề ở Yên Bái đang từng bước được nâng cao, đáp ứng nhu cầu thực tế đời sống. Phương diện này có thể được nhận thấy từ việc định hướng dạy nghề theo modul, tăng thời lượng thực hành tại các cơ sở dạy nghề. 5 bộ chương trình và tài liệu giảng dạy các nghề dân dụng, gò hàn, quản lý điện nông thôn, sửa chữa thiết bị máy nông cụ, sửa chữa xe máy được biên soạn theo hình thức modul, tích hợp giữa lý thuyết và thực hành được thống nhất áp dụng trong các cơ sở dạy nghề từ năm 2009.

Các cấp trình độ cao đẳng nghề, trung cấp nghề, sơ cấp nghề và dạy nghề thường xuyên vừa đảm bảo tính liên thông trong đào tạo nghề vừa đáp ứng nguyện vọng học tập nâng cao trình độ của người học. Bên cạnh lớp dạy nghề chính qui tại các cơ sở, nhiều lớp dạy nghề lưu động tại các thôn, bản, các xã hoặc cụm xã dành cho lao động nông thôn, người tàn tật, người nghèo với nhiều hình thức đào tạo đã đáp ứng nhu cầu học nghề của nhiều lao động khu vực nông thôn. Bên cạnh đó, các cơ sở dạy nghề đã triển khai thực hiện tốt việc gắn dạy nghề với giải quyết việc làm cho người học nghề.

Năm 2007, đã có 789 người được giới thiệu việc làm sau khi học nghề. Con số này năm 2008 là 577 người và năm 2009 là 893 người. Nhiều lớp dạy nghề gắn với địa chỉ sử dụng cũng được một số cơ sở dạy nghề như Trường cao đẳng Nghề Yên Bái, Trường cao đẳng Nghề Âu Lạc, Trung tâm Giới thiệu việc làm tỉnh phối hợp với các đơn vị, doanh nghiệp triển khai thực hiện, đảm bảo tay nghề lao động sau học nghề đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp, đơn vị.

...nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu

Tuy nhiên, chất lượng công tác dạy nghề hiện nay còn nhiều bất cập. Ở trình độ trung cấp nghề trở lên, việc đào tạo chưa đạt yêu cầu. Trên phạm vi qui mô đào tạo, qui mô của hệ trung cấp nghề đạt được còn thấp. Giai đoạn 2006 - 2009, trong tổng số 30.275 lao động qua đào tạo nghề thì số lao động được đào tạo nghề hệ trung cấp, cao đẳng (dài hạn cũ) mới đạt 4.715 người, chiếm khoảng trên 15% tổng số lao động được đào tạo. Đây là nguyên nhân không nhỏ dẫn đến việc thiếu lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật trong lực lượng lao động được đánh giá là lớn và có độ tuổi trẻ hiện nay của tỉnh. Qui mô đào tạo còn có sự mất cân đối giữa các vùng, miền khi các trường đào tạo hệ trung cấp, cao đẳng nghề tập trung chủ yếu ở khu vực thành phố Yên Bái.

Khu vực phía Tây của tỉnh chỉ vừa mới có trường dạy nghề. Còn có cả sự chưa cân đối trong ngành nghề đào tạo. Do thiếu hệ thống cơ sở vật chất nên các cơ sở dạy nghề của tỉnh hiện nay mới chỉ tập trung đào tạo những ngành nghề mà mình có chứ chưa đào tạo những ngành nghề mũi nhọn, có lợi thế phát triển của tỉnh, thị trường có nhu cầu như: chế biến lâm, nông sản, khai thác chế biến khoáng sản, vận hành máy thi công công trình xây dựng giao thông... Sức thu hút của các cơ sở dạy nghề ở tỉnh đối với người lao động tham gia học nghề đặc biệt là ở trình độ trung cấp, cao đẳng nghề theo đó chưa cao; khả năng cạnh tranh với các trường dạy nghề ở khu vực lân cận còn hạn chế.

Ngoài hạn chế ở qui mô đào tạo, hiện nay chất lượng học viên ở trình độ trung cấp, cao đẳng nghề cũng chưa cao. Tỷ lệ tốt nghiệp các lớp đào tạo trung cấp nghề (dài hạn cũ) đạt loại, khá, giỏi còn thấp, chỉ chiếm khoảng 12%. Qua thực tế người lao động sau khi học nghề tham gia lao động, sản xuất tại một số cơ sở sản xuất, kinh doanh cho thấy trình độ tay nghề, ý thức tổ chức kỷ luật của người lao động đa số chưa đáp ứng được yêu cầu của người sử dụng lao động. Nhiều học viên sau khi được tuyển dụng vào làm việc tại các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh phải qua đào tạo lại để đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của sản xuất. Khả năng áp dụng các kiến thức được học vào thực tế thấp, hiệu quả đào tạo nghề gắn với giải quyết việc làm, đào tạo gắn với địa chỉ sử dụng chưa cao.

Chất lượng chưa đảm bảo, chưa đáp ứng được yêu cầu cũng là tình trạng ở nhiều lớp học trình độ sơ cấp nghề. Các lớp dạy nghề đã được triển khai sâu rộng tại các địa phương, tuy nhiên phong trào học nghề khu vực này  chưa có chiều sâu, số người thực sự có nhu cầu học nghề để áp dụng kiến thực được học vào sản xuất hạn chế. Công tác khảo sát nhu cầu đào tạo nghề, công tác tuyển sinh đào tạo chưa được các trung tâm dạy nghề thực hiện tốt, dẫn đến còn có tình trạng nhiều lớp dạy nghề chồng chéo trên một địa bàn.

Một số cơ sở dạy nghề chưa tích cực triển khai mở các lớp dạy nghề ở vùng sâu, vùng xa. Chưa thực hiện tốt việc gắn dạy nghề với giới thiệu việc làm cho người lao động. Nhiều bất cập trong sử dụng chương trình, giáo trình, đội ngũ giảng viên cũng làm ảnh hưởng đến chất lượng dạy nghề ở các lớp này.

Nguyên nhân và giải pháp

Dự án dạy nghề cho người nghèo bắt đầu triển khai từ năm 2007, qua bốn năm triển khai, từ nguồn vốn của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo, tỉnh đã bố trí  hơn 2 tỷ đồng cho hoạt động đào tạo nghề cho người nghèo, mở 63 lớp nghề tại các huyện, thị xã, thành phố cho hơn 1.700 người nghèo tham gia. Trong đó, riêng năm 2009 đã mở 24 lớp tập huấn cho gần 700 học viên với tổng số kinh phí triển khai 890 triệu đồng. Nội dung đào tạo tập trung vào các lĩnh vực trồng trọt, chế biến nông sản, y tá thôn bản, chăn nuôi, thú y, nuôi trồng thuỷ sản, may công nghiệp, sửa chữa điện dân dụng. Bên cạnh đó mỗi năm tỉnh cũng bố trí trên 4 tỷ đồng đào tạo nghề ngắn hạn cho từ 4.200 - 4.500 lao động ở nông thôn. Phấn đấu tăng 2% mỗi năm lao động qua đào tạo nghề.

Cơ chế chính sách của Nhà nước đã đề ra, nhưng sự quan tâm của các cấp các ngành và của toàn xã hội chưa sâu sát cũng như hạn chế trong nhận thức của người lao động, trong đó một bộ phận lớn là thanh niên về dạy và học nghề đã ảnh hưởng đến chất lượng dạy nghề hiện nay. Đồng thời, sự đầu tư của Nhà nước, của tỉnh lớn nhưng các cơ sở dạy nghề chưa thu hút được người học nghề. Giai đoạn 2006 - 2009, Trường cao đẳng Nghề Yên Bái và Trường trung cấp Nghề Nghĩa Lộ được đầu tư gần 12,77 tỷ đồng, các trung tâm dạy nghề của tỉnh được đầu tư trên 23,3 tỷ đồng, bình quân đến năm 2009 mỗi trung tâm được đầu tư trên 2,9 tỷ đồng về cơ sở vật chất.

Nhờ đó, hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị của các cơ sở dạy nghề đã được cải thiện đáng kể, tạo điều kiện cho học sinh có cơ hội được tăng cường thực hành, cọ sát thực tế. Tuy nhiên, cơ sở vật chất, thiết bị hiện có và được đầu tư bổ sung của Trường cao đẳng Nghề Yên Bái và Trường trung cấp Nghề Nghĩa Lộ chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra. Hệ thống cơ sở vật chất của các trung tâm tại các huyện được đầu tư chưa đồng bộ do nguồn vốn được phân bổ hàng năm thấp.

Đồng thời là tình trạng thiếu giáo viên nhất là ở các trung tâm dạy nghề. Yên Bái đang phấn đấu thực hiện kế hoạch đào tạo nghề để tăng 2% mỗi năm lực lượng lao động qua đào tạo nghề. Nghĩa là mỗi năm tỉnh có số người lao động cần đào tạo nghề khoảng 12.000 – 14.000 người, đây là số tuyển mới mỗi năm, chưa tính số học sinh, sinh viên học trung cấp nghề, cao đẳng nghề của những năm kề trước.

Quy mô của hai trường cao đẳng, một trường trung cấp mới thành lập tối đa đạt được 2.500 học sinh, sinh viên/năm. Còn lại 11.500 người học/năm sẽ thuộc nhiệm vụ của 9 trung tâm dạy nghề. Trong khi đó, hiện nay 9 trung tâm mới có 13 giáo viên dạy nghề cơ hữu, còn lại là các giáo viên thỉnh giảng và vấn đề về giáo viên các trường cao đẳng nghề, trung cấp nghề vẫn lại là nhân tố quan trọng để các trung tâm dạy nghề thực hiện nhiệm vụ dạy nghề. Toàn tỉnh, số giáo viên dạy nghề hiện cũng chỉ có 236 người trong đó giáo viên chuyên nghiệp dạy nghề là 163 người còn lại là giáo viên có tham gia dạy nghề. Đây là một khó khăn không nhỏ ảnh hưởng đến chất lượng dạy nghề...

Để nâng cao chất lượng dạy nghề, cần thực hiện đồng bộ những giải pháp từ tăng cường công tác thông tin tuyên truyền nâng cao nhận thức về dạy nghề, ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển dạy nghề, tăng cường nguồn lực đầu tư cho dạy nghề, đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động dạy nghề.... Trong đó, việc tăng cường quy mô đào tạo, đổi mới và nâng cao chất lượng dạy nghề phải theo hướng chuẩn hoá. Mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo phải được đổi mới, tiếp cận với trình độ tiên tiến đồng thời phù hợp với nhu cầu lực lượng lao động tại địa phương. Phát triển chất và lượng đội ngũ giáo viên, sử dụng các thiết bị, phương tiện dạy học hiện đại trong giảng dạy... tiến tới thực hiện việc kiểm định chất lượng dạy nghề, công nhận hạng đối với các cơ sở dạy nghề... 

Thu Hạnh