Giữa giá lạnh trong những ngày giáp tết, chúng tôi về thôn Đát Dẻ, xã Vĩnh Kiên (Yên Bình) - nơi có 63 hộ với 100% đồng bào dân tộc Cao Lan sinh sống để cảm nhận niềm vui và hiểu thêm về phong tục đón tết của bà con nơi đây.

Cắt giấy đỏ xông nhà

Cũng giống người Nùng, thời gian ăn tết nguyên đán của người Cao Lan kéo dài từ ngày 27, 28 tháng Chạp đến rằm tháng Giêng. Công việc chuẩn bị đầu tiên đón năm mới là từ người lớn tuổi đến trẻ em đều đi mua giấy đỏ về cắt thành những hình hoa khác nhau rồi dán lên cổng nhà, cửa ra vào, bàn thờ tổ tiên, cây cối, chuồng lợn, chuồng gà và cào, cuốc, xẻng. Theo quan niệm của đồng bào, giấy đỏ tượng trưng cho niềm vui và cái mới, sự tốt lành trong cuộc sống của một năm mới.

Người Cao Lan ở đây ăn tết với nhiều loại bánh như bánh chưng, bánh khảo, bánh mật, bánh vắt vai... Trong đó, bánh vắt vai là đặc trưng nhất. Bánh làm từ bột gạo nếp, gói trong tàu lá chuối tây chẻ đôi, nhân đỗ và đường được luộc kỹ. Loại bánh này có thể vắt trên vai nên gọi bánh vắt vai. Tuy nhiên, theo lời các cụ già thì hiện nay, loại bánh này ngày càng ít có...

27 tháng Chạp lễ cầu hết năm, mồng 2 tết lễ cầu khai xuân

Theo phong tục, cứ đến ngày 27 tháng Chạp, người Cao Lan thôn Đát Dẻ lại tổ chức lễ cầu hết năm tại đình làng để tiễn năm cũ và đón năm mới về. Nghi lễ không rườm rà nhưng rất ý nghĩa. Mỗi gia đình chuẩn bị 3 lạng thịt lợn, còn rượu, hương, vàng góp tiền mua chung. Với lễ cầu hết năm, vai trò của ông trùm làng rất quan trọng bởi là người cúng, xem hướng phát triển cũng như hướng xuất hành năm mới cho dân làng.

Sáng mồng 2 tết, cả làng tập trung tại đình làng để cầu khai xuân. Cũng như lễ cầu hết năm, ở lễ cầu khai xuân, mỗi gia đình góp 3 lạng thịt lợn (hay gà, ngan), còn rượu, hương vàng góp tiền mua chung, ngoài ra có thêm bánh và cơm. Khác với người Kinh, sau lễ khai xuân, mọi người mới đi chơi, chúc tết bố mẹ nội ngoại, anh em, bạn bè và diễn ra nhiều trò chơi dân gian như đánh cầu, đánh quay.

Tối 30 tết, người dân thôn Đát Dẻ thường thắp hương xung quanh nhà ở, chuồng gà, chuồng lợn để cầu những điều tốt lành cho năm mới và xua đi những điều không may của năm cũ. Đặc biệt, sáng mồng 1 tết - chủ yếu là lúc nghe tiếng gà gáy - người dân đi ra giếng làng lấy nước về đun sôi, pha nước để thờ cúng.

Xuân về thêm ấm áp

Có sự hỗ trợ kịp thời của Nhà nước cùng nỗ lực vượt khó của địa phương nên một năm sau cơn bão số 4 năm 2008, đời sống của nhân dân Vĩnh Kiên đã ổn định. Ông Phan Minh Tiến - Chủ tịch UBND xã cho biết: "Hiện toàn xã có 1.329 hộ với 5.830 nhân khẩu, trong đó dân tộc Cao Lan chiếm 30,34%. Đến nay, bình quân thu nhập đầu người đạt 10,5 triệu đồng/năm, hơn 85% hộ có phương tiện nghe nhìn, 6/15 làng đạt tiêu chuẩn làng văn hóa và số học sinh đỗ vào các trường chuyên nghiệp ngày càng nhiều".

Đồng bào Cao Lan thôn Đát Dẻ đón mùa xuân mới với niềm tin và quyết tâm chung sức xây dựng quê hương Vĩnh Kiên ngày càng giàu đẹp.

Hà Tĩnh