Thực hiện chương trình giám sát năm 2012, Ban Văn hóa - Xã hội, Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh Yên Bái đã tiến hành giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách, pháp luật đối với thanh niên xung phong (TNXP), thanh niên tình nguyện (TNTN) trên địa bàn tỉnh.

Đoàn giám sát đã tổ chức giám sát trực tiếp ở 5/9 huyện, thị và 4 cơ quan chuyên môn: Hội Cựu TNXP, Sở Lao động - Thương binh & Xã hội, Sở Nội vụ, Tỉnh đoàn. Qua giám sát cho thấy, vấn đề thực hiện chính sách, pháp luật đối với TNXP, TNTN luôn được các cấp, các ngành quan tâm chỉ đạo và đạt được nhiều kết quả quan trọng.

Trên cơ sở quán triệt các văn bản chỉ đạo của Trung ương, các cấp chính quyền và các cơ quan chuyên môn đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo thực hiện chính sách đối với TNXP. Từ năm 2006, để đảm bảo lợi ích cho TNXP, UBND tỉnh Yên Bái đã chỉ đạo các cấp chính quyền thực hiện công tác củng cố, kiện toàn tổ chức, bộ máy của hội cựu TNXP. Đến nay, ở cấp tỉnh, đã thành lập hội cựu TNXP; cấp huyện có 7/9 huyện, thị, thành lập hội cựu TNXP; cấp xã có 80/180 xã, phường thành lập chi hội cựu TNXP.

Hội đã thu hút được đa số TNXP tham gia sinh hoạt, tham gia phong trào thi đua yêu nước, phát triển kinh tế - xã hội, giúp nhau xóa đói giảm nghèo và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của TNXP. Hội đã thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc tuyên truyền, phổ biến chế độ, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với TNXP; tổ chức rà soát, thống kê, thẩm tra hồ sơ và giải quyết chế độ, chính sách cho các trường hợp còn tồn đọng về chính sách.

Toàn tỉnh hiện có 1.389 cựu TNXP, trong đó: chống Pháp 364 người, chống Mỹ 923 người, xây dựng chủ nghĩa xã hội 102 người. Tính đến tháng 8/2012, đã có 845 người được giải quyết chế độ, chính sách, trong đó: 2 người hưởng chế độ liệt sỹ, 80 người hưởng chế độ như thương binh, 477 người hưởng trợ cấp 01 lần, 26 người hưởng trợ cấp thường xuyên, 154 người hưởng chế độ bảo hiểm y tế, 41 người hưởng chế độ mai táng phí, 23 người hưởng chế độ chất độc da cam.

Cùng với việc quan tâm giải quyết các chế độ, chính sách ưu đãi theo quy định của Trung ương, các cấp chính quyền từ tỉnh đến cơ sở đã quan tâm thực hiện phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” đối với người có công nói chung và TNXP nói riêng với nhiều hình thức phong phú như: xây dựng Quỹ “Đền ơn đáp nghĩa”, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nhà tình nghĩa, tặng sổ tiết kiệm, tặng quà nhân dịp ngày lễ, tết và thăm hỏi lúc ốm đau…

Chính sách đối với TNTN tuy chưa đầy đủ nhưng đã được các cấp chính quyền, các cơ quan chuyên môn quan tâm chỉ đạo. Hàng năm, Đoàn thanh niên các cấp đều tổ chức phong trào TNTN như: xung kích phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ Tổ quốc, tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng… thu hút hàng nghìn thanh niên tham gia.

Đáng chú ý là năm 2012, thực hiện Quyết định số 170/QĐ-TTg ngày 26/01/2011 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách luân chuyển, tăng cường cán bộ chủ chốt cho các xã thuộc 61 huyện nghèo (gọi tắt là Quyết định số 170), UBND tỉnh Yên Bái đã giao cho Sở Nội vụ triển khai thực hiện và đã tuyển dụng 20 trí thức trẻ về làm phó chủ tịch UBND các xã thuộc huyện Trạm Tấu, Mù Cang Chải. Thông qua các hoạt động này, tính tự nguyện tham gia hoạt động xã hội và tinh thần trách nhiệm của thanh niên đối với cộng đồng ngày càng được khẳng định rõ nét hơn.

Tuy nhiên, việc ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện chính sách đối với TNXP còn chậm, một số nội dung chưa đồng bộ, chưa phù hợp với điều kiện lịch sử, hoàn cảnh cụ thể của đối tượng.

Đơn cử như chính sách hỗ trợ đối với cựu TNXP theo Quyết định số 104/1999/QĐ-TTg ngày 14/4/1999 của Thủ tướng Chính phủ về một số chính sách đối với TNXP hoàn thành nhiệm vụ trong kháng chiến (gọi tắt là Quyết định số 104) dừng từ năm 2010 nhưng đến tháng 7/2011 Chính phủ mới ban hành Quyết định số 40 (thay thế) và đến tháng 4/2012, các bộ, ngành liên quan mới ban hành Thông tư số 08/2012/TTLT/BLĐTBXH-BNV-BTC ngày 16/4/2012 của Bộ Lao động - Thương binh & Xã hội, Bộ Nội Vụ, Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện chế độ trợ cấp đối với TNXP đã hoàn thành nhiệm vụ trong kháng chiến theo Quyết định số 40/2011/QĐ-TTg ngày 27/7/2011 của Thủ tướng Chính phủ (gọi tắt là Thông tư 08).

Đối với địa phương, cho đến nay, đã qua 5 tháng Thông tư 08 có hiệu lực nhưng các cấp chính quyền và các cơ quan chuyên môn vẫn chưa ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện. Hay như Quyết định số 104 quy định thủ tục giải quyết chế độ đối với TNXP phải căn cứ vào hồ sơ gốc trong khi đó do điều kiện chiến tranh ác liệt, kéo dài và thời gian kết thúc đã quá lâu nên việc lưu giữ giấy tờ gốc hoặc tìm kiếm người làm chứng theo quy định là rất khó khăn.

Việc thực hiện chính sách đối với cựu TNXP còn hạn chế, đến nay còn tồn đọng 825 hồ sơ đủ điều kiện nhưng chưa được hưởng chế độ và 47 người không còn hồ sơ gốc. Đời sống vật chất, tinh thần của một bộ phận cựu TNXP, nhất là những người tuổi cao, sức yếu, sống cô đơn, không nơi nương tựa còn nhiều khó khăn. Toàn tỉnh hiện còn 118 hộ gia đình cựu TNXP là hộ nghèo.

Ngân sách chi cho hoạt động của hội cựu TNXP còn hạn hẹp. Đặc biệt là ở cấp xã, do chưa được bố trí ngân sách nên mọi hoạt động của hội cựu TNXP phụ thuộc vào khả năng vận động cũng như sự hảo tâm của chính quyền cơ sở. Cấp tỉnh và cấp huyện hiện còn 7/17 cán bộ chủ chốt của hội cựu TNXP không phải là cán bộ nghỉ hưu nên không được hưởng chế độ thù lao theo Quyết định số 30/2011/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ quy định về chế độ thù lao đối với người đã nghỉ hưu giữ chức danh lãnh đạo chuyên trách tại các hội (gọi tắt là Quyết định số 30).

Một thực tế nữa là trong thời kỳ chống Pháp và thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội và an ninh, quốc phòng của địa phương, UBND tỉnh Yên Bái và UBND tỉnh Hoàng Liên Sơn đã thành lập 2 đơn vị TNXP (đơn vị TNXP C236 do UBND tỉnh Yên Bái thành lập từ năm 1951 - 1954 nhằm đảm bảo giao thông trên tuyến đường từ Âu Lâu đến đèo Lũng Lô; đơn vị Thanh niên xung kích do UBND tỉnh Hoàng Liên Sơn thành lập năm 1984 - 1986 nhằm tăng cường chi viện toàn diện và đáp ứng yêu cầu cấp bách của phòng thủ biên giới với quy mô 2.300 người, riêng tỉnh Yên Bái có 1.250 người).

Những năm qua, các cơ quan chuyên môn đã lập hồ sơ đề nghị Trung ương giải quyết chính sách cho nhóm đối tượng này theo Quyết định số 104 và Quyết định số 62/2011/QĐ-TTg ngày 9/11/2011 của Thủ tướng Chính phủ về chế độ, chính sách đối với đối tượng tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc sau ngày 30/4/1975 đã phục viên, xuất ngũ, thôi việc (gọi tắt là Quyết định số 62) nhưng không được giải quyết.

Nguyên nhân chính là do các đơn vị trên thuộc lực lượng TNXP của địa phương thành lập. Hiện nay, từ Trung ương đến địa phương đều chưa ban hành chế độ, chính sách hỗ trợ hoạt động đối với mô hình TNTN. Do vậy, việc tổ chức hoạt động phong trào TNTN gặp nhiều khó khăn (thiếu nguồn kinh phí để tổ chức phong trào và thực hiện chế độ bảo hiểm đối với những trường hợp không may xảy ra tai nạn).

Qua hoạt động giám sát, Ban Văn hóa - Xã hội đã kiến nghị:

Thứ nhất: Đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, sửa đổi một số nội dung quy định về điều kiện hưởng chế độ chất độc da cam trong Nghị định 54; quy định về điều kiện hưởng chế độ trợ cấp B, C, K đối với TNXP trong Quyết định số 290 cho phù hợp với thực tế. Đồng thời ban hành văn bản hướng dẫn giải quyết chế độ, chính sách theo Quyết định số 40 và Thông tư 08 đối với những trường hợp TNXP không còn hồ sơ gốc; ban hành cơ chế hỗ trợ kinh phí cho việc tổ chức phong trào TNTN và giải quyết chế độ bảo hiểm đối với những trường hợp bị tai nạn.

Thứ hai: Đề nghị HĐND tỉnh Yên Bái ban hành chính sách của địa phương hỗ trợ đối với lực lượng TNXP tham gia tại 2 đơn vị do địa phương thành lập (đơn vị TNXP C236, đơn vị Thanh niên xung kích làm đường Hoàng Liên Sơn và đường Thuận Hải) để động viên và ghi nhận sự đóng góp của lực lượng này đối với sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội của địa phương; phân bổ kinh phí hỗ trợ hoạt động cho hội cựu TNXP cấp xã và quy định chế độ thù lao cho cán bộ hội cựu TNXP cấp xã để đảm bảo điều kiện cho hội hoạt động và động viên cán bộ yên tâm công tác.

Thứ ba: Đề nghị UBND tỉnh Yên Bái tổ chức tổng kết, đánh giá việc thực hiện chế độ, chính sách đối với TNXP trong giai đoạn 2009 - 2011 và trên cơ sở đó rút ra những bài học, kinh nghiệm để triển khai thực hiện chính sách đối với TNXP trong những năm tới đạt hiệu quả cao hơn; ban hành văn bản triển khai thực hiện Quyết định số 40 và Thông tư 08 để tạo căn cứ pháp lý cho các cấp, các ngành thực hiện chế độ, chính sách đối với cựu TNXP; xem xét, vận dụng cho 7 cán bộ giữ chức danh lãnh đạo của hội cựu TNXP cấp tỉnh, huyện không phải là cán bộ nghỉ hưu được hưởng chế độ thù lao theo Quyết định số 30 của Chính phủ; chỉ đạo các cấp chính quyền, các cơ quan chuyên môn quan tâm giải quyết đầy đủ, kịp thời các chế độ, chính sách đối với TNXP.

Trước mắt cần tập trung giải quyết chế độ, chính sách đối với 825 hồ sơ đã đủ điều kiện nhưng chưa được hưởng chế độ. Bên cạnh đó đẩy mạnh công tác xã hội hóa và các hoạt động phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” để hỗ trợ các hộ gia đình TNXP còn khó khăn từng bước vượt qua nghèo khó, đạt tới mức sống trung bình trong xã hội; khuyến khích, động viên, tạo điều kiện để TNXP tham gia phát triển kinh tế - xã hội; tăng cường công tác tuyên truyền, thanh tra, kiểm tra đối với việc thực hiện các chủ trương, chính sách về TNXP.

Lê Thị Liêm