Để tạo điều kiện cho học sinh ở 3 thôn này theo học, Trường THCS Châu Quế Thượng đã tận dụng các phòng học cũ không sử dụng đến làm phòng ở bán trú. Bên cạnh phối hợp với các phụ huynh tu sửa các phòng ở và bếp nấu ăn vào dịp đầu năm học cho các em, nhà trường còn thành lập ban quản lý bán trú và phân công giáo viên phụ trách hướng dẫn các em học hành, ăn, ở, vệ sinh.

Cùng với đó, nhà trường còn vận động các thầy cô giáo quyên góp ủng hộ quần áo ấm, áo đồng phục, toàn bộ sách giáo khoa và một phần vở viết, vận động các tổ chức chính trị, xã hội, nhà hảo tâm tạo điều kiện ủng hộ một số đồ dùng như chăn, màn, quạt điện mùa hè và 24 chiếc giường tầng giúp các em ổn định sinh hoạt đảm bảo học tập.

Với sự cố gắng của địa phương, những năm qua nhà trường đã có các thế hệ học sinh bán trú trưởng thành, học hết bậc THCS. Một số em đã vượt lên khó khăn, chăm chỉ học tập và thi đỗ vào các trường THPT, đặc biệt là Trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh như em: Đặng Thị Hồng, Tráng A Vảng, Lý Thị Phương, Tráng A Chú...

Thầy giáo Trần Đình Triển - Phó hiệu trưởng Trường THCS Châu Quế Thượng cho biết: “Mặc dù gặp nhiều khó khăn trong học tập, sinh hoạt. Song với sự quan tâm của địa phương và đặc biệt là của nhà trường, các em đều có đủ tư trang cần thiết để ổn định sinh hoạt duy trì học tập”. Khó khăn là vậy nhưng nhờ có mái nhà bán trú mà tỉ lệ phổ cập THCS ở xã, chủ yếu là ba thôn vùng cao đã có nhiều kết quả đáng mừng. Năm 2010, tỉ lệ phổ cập là 76,5%, đến năm 2012 đã đạt 81,6%, phấn đấu năm 2013 đạt trên 90,4%.

Nhằm tạo không khí vui tươi, phấn khởi giúp các em yên tâm học tập, lao động đạt kết quả cao để mô hình nhà bán trú dân nuôi thật sự trở thành nơi hữu ích cho học sinh vùng sâu, nhà trường, tổ chức cho các em thành 4 nhóm, mỗi nhóm đều có độ tuổi lớn nhỏ khác nhau để tiện cho các em lớn giúp đỡ, chăm sóc các em nhỏ vừa mới vào lớp 6; tổ chức cho các em sinh hoạt văn hoá, văn nghệ một buổi/tuần, tổ chức thi đua về học tập, giữ vệ nơi ăn, ở và thi trồng rau tốt để cải thiện sinh hoạt hàng ngày...

Với sự cố gắng đó, mặc dù còn nhiều khó khăn, nhưng các em đã đạt được những thành tích đáng khích lệ. Năm học 2011 - 2012,  đã có 10/48 học sinh ở bán trú đạt học lực khá trở lên và có hai em thi đỗ Trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh. Hiện Trường THCS Châu Quế Thượng đang được Đảng, Nhà nước đầu tư xây dựng khu nhà bán trú khang trang, tổng vốn đầu tư trên 2 tỷ đồng. Tới đây khi công trình hoàn thành sẽ đảm bảo cho tất cả các em chỗ ở ổn định để yên tâm học tập, sinh hoạt.

Chia tay các em, chúng tôi đến Trường THCS Lang Thíp (Văn Yên), khác với Châu Quế Thượng, Lang Thíp có 13/19 thôn, bản cách xa trung tâm xã 5 km trở lên nên mặc dù trường đã được Nhà nước đầu tư xây dựng khu nhà bán trú kiên cố. Song số phòng mới đủ cho một nửa số học sinh bán trú.

Cô giáo Nguyễn Thị Hồng Châu - Hiệu trưởng Trường THCS Lang Thíp cho biết: “Lang Thíp có trên 200 em học sinh bán trú. Do còn thiếu chỗ ở nên mới có 94 em ở trong khu nhà bán trú tại trường, còn lại 123 em là ở ngoài. Tuy còn rất nhiều khó khăn nhưng với sự giúp của các cấp, các ngành, địa phương mô hình bán trú dân nuôi đã góp phần để tỷ lệ phổ cập THCS ở xã nâng lên qua từng năm.

Không chỉ vậy, từ mái nhà bán trú, nhiều em đã cố gắng vươn lên trong học tập, sau khi tốt nghiệp THCS tiếp tục đi học ở các trường THPT ở huyện, tỉnh rồi đi học các trường chuyên nghiệp như em Tráng Thị Giống - tốt nghiệp trung cấp y ở Trường Cao đẳng Y tế Yên Bái, Triệu Thị Mấy - tốt nghiệp trung cấp chăn nuôi - thú y, Trường Trung cấp Kinh tế - Kỹ thuật Yên Bái, em Tráng Thị Thanh đã được cử tuyển đi học THPT tại Trường THPT Dân tộc Nội trú Việt Bắc Thái Nguyên, em Bàn Văn Ton được đi học tại Trường Hữu Nghị 80 Sơn Tây...”.

Tuy cuộc sống còn nhiều thiếu thốn, song dưới sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, nhà trường và sự chăm lo, dạy dỗ tận tình của thầy, cô giáo cùng với ý chí quyết tâm của các em, những ngôi nhà bán trú sẽ ngày càng quen thuộc và góp phần quan trọng trong phổ cập giáo dục, tạo cơ hội cho học sinh vùng cao, vùng sâu, vùng xa vươn tới nền giáo dục hiện đại.

Tráng A Mua