Là huyện vùng cao, huyện Trạm Tấu (Yên Bái) có tổng diện tích tự nhiên là 742 km², được chia thành 11 xã và 1 thị trấn, gồm nhiều dân tộc sinh sống. Toàn huyện có 4.304 hộ với 25.727 nhân khẩu, trong đó người Mông chiếm 75%, người Thái chiếm 10%.

Trình độ dân trí thấp, thêm vào đó, tập quán gieo trồng cây thuốc phiện và sử dụng chất ma tuý tồn tại lâu đời nên việc tái trồng cây thuốc phiện và buôn bán trái phép chất ma tuý ở Trạm Tấu vẫn diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội và đời sống của nhân dân trên địa bàn.

Trước thực trạng đó, Đảng bộ, chính quyền huyện Trạm Tấu xác định, muốn thoát khỏi đói nghèo, trước hết phải xoá bỏ triệt để cây thuốc phiện và ngăn chặn dứt điểm nạn nghiện hút và tình trạng buôn bán trái phép chất ma tuý trên địa bàn; tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển kinh tế, xây dựng đời sống văn hoá lành mạnh trong từng thôn bản; phát huy hiệu quả Nghị quyết 06/CP của Chính phủ về việc kiểm soát và phòng chống tội phạm về ma tuý trong đời sống của nhân dân.

Bên cạnh việc thực hiện đồng bộ, các chủ trương phát triển kinh tế, xã hội, hàng năm, bước vào thời vụ gieo trồng cây thuốc phiện (từ tháng 9 năm trước cho đến tháng 4 năm sau), Ban chỉ đạo 138 của huyện đã chủ động xây dựng kế hoạch, tổ chức hội nghị phân công công tác cho các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể, đồng thời chỉ đạo các địa phương đồng loạt ra quân thực hiện chiến dịch triệt phá cây thuốc phiện.

Trước hết, chú trọng làm tốt công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về việc xoá bỏ cây thuốc phiện và phòng chống ma tuý đến từng thôn bản và mỗi người dân; vận động nhân dân ký cam kết thực hiện “3 bỏ”; phát động phong trào toàn dân tham gia bảo vệ an ninh Tổ quốc, phòng chống tệ nạn xã hội. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể quần chúng đẩy mạnh chương trình phối hợp thực hiện các nghị quyết liên tịch về vận động toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, gắn với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá tại khu dân cư”.

Công an là cơ quan thường trực của Ban chỉ đạo 138, có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, ban ngành, đoàn thể, các địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân, đặc biệt là đoàn viên, thanh niên và học sinh trong các nhà trường tham gia phòng chống và ngăn chặn tệ nạn ma tuý. Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện phối hợp với Công an và UBND các xã, thị trấn trong toàn huyện tổ chức lập hồ sơ và đưa các đối tượng nghiện đi cai, tạo việc làm và hỗ trợ vốn để phát triển kinh tế hộ gia đình.

Với quyết tâm và những nỗ lực đó, trong 3 năm qua, diện tích tái trồng cây thuốc phiện, số người nghiện và số vụ buôn bán trái phép chất ma tuý trên địa bàn huyện đã giảm. Tính từ năm 2005 đến nay, huyện Trạm Tấu đã triệt phá gần 155 ha thuốc phiện trong địa bàn và 14 ha thuộc địa bàn giáp ranh, trong đó niên vụ năm 2005 - 2006 đã phá bỏ được 137,1 ha; niên vụ năm 2006 - 2007, phá bỏ gần 14 ha và niên vụ 2007 - 2008, diện tích tái trồng cây thuốc phiện đã giảm xuống chỉ còn 4,36 ha; đã lập hồ sơ xử lý 41 vụ với 43 đối tượng về hành vi tái trồng và 7 vụ gồm 7 đối tượng phạm tội sản xuất trái phép chất ma tuý.

Huyện đã lập hồ sơ và tổ chức đưa  452 đối tượng đi cai nghiiện, trong đó đi cai tại Trung tâm Cai nghiện tỉnh là 143 đối tượng, cai tại cộng đồng là 309 đối tượng.

Tuy nhiên, là huyện giáp ranh với các huyện Văn Chấn của tỉnh Yên Bái và 3 huyện: Mường La, Bắc Yên, Phù Yên của tỉnh Sơn La, địa bàn có rừng núi hiểm trở, nhiều đường mòn qua lại và dân cư sinh sống chủ yếu là đồng bào các dân tộc thiểu số, trình độ nhận thức và sự hiểu biết về tệ nạn ma tuý còn hạn chế nên việc lén lút tái trồng cây thuốc phiện và buôn bán trái phép các chất ma túy trên địa bàn huyện sẽ còn diễn phức tạp.

Năm 2009, Trạm Tấu chú trọng chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, tìm các loại cây phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu đưa vào sản xuất thay thế cây thuốc phiện. Trong đó sơn tra, một loại cây dược liệu có giá trị kinh tế cao đang được huyện vận động và hướng dẫn nhân dân trồng đại trà, với hy vọng giúp đồng bào vùng cao trong huyện xoá nghèo, chấm dứt tình trạng tái trồng cây thuốc phiện những năm sau.

Sùng Đức Hồng