Đồng dao dành cho trẻ em của người Thái chủ yếu là những câu hát dân gian giàu nhạc điệu, dễ thuộc, dễ nhớ với những hình ảnh gần gũi, thân thương mang đậm dấu ấn núi rừng – những cảnh quan thiên nhiên trong lành và tươi đẹp.

“Cáp pưởi” là bài hát gọi bươm bướm, thường được các em nhỏ người Thái – còn gọi là các “linh nọi” vui hát mỗi dịp hè về. Lúc này, khắp các bãi cỏ ven suối giữa những thung lũng ở Tây Bắc, từng đàn bươm bướm trắng tung tăng bay lượn trong mùa tìm đôi kết bạn. Buổi sáng mùa hè, các em nhỏ thường rủ nhau ra những con suối mát lành, chảy giữa lòng thung bơi lội và chơi trò hát gọi bươm bướm. Mỗi “linh nọi” thường bắt một vài con bướm mồi, làm cho chúng ngất lịm, rồi đặt xuống mặt đất, nhử các con bướm lớn khác bay tới. Cánh của những con bướm mồi rung rinh, phất phơ trong gió đồng ban mai. Các “linh nọi” tay cầm vợt (tiếng Thái gọi là sỏn - hình tam giác, có mắt lưới dày, đan bằng sợi cây gai) đứng cạnh chỗ những con bướm mồi, đồng thanh câu hát, thánh thót và  rộn ràng:

“Cáp pưởi ới, tom sai sai
Manh ngai ơi, tom liềng liềng
Má kiệu hát, kiệu pú tòi lan nọi, chắng còi pay pay
Còi pay còi, ma é é… ”

Có nghĩa là: Bươm bướm ơi, bay về đây !
Mành ngài ơi, bay thâm thấp.
Về ăn trầu với em, rồi mới bay đi nhé.
Bay thong thả, về chầm chậm thôi….

Nghe câu hát và bị hấp dẫn bởi những cánh bướm mồi, đàn bướm lớn thi nhau lượn quanh, rồi sà xuống tưởng đó bạn tình đang đợi. Các “linh nọi” vung vợt chộp liền, trong tiếng cười trong trẻo rộn lòng thung. Các em nhỏ bắt bướm chủ yếu để thi với nhau và cũng có thể bỏ cánh và ruột, đem rang lên, trở thành món khoái khẩu của tuổi thơ.

Cùng với những khúc đồng dao do chính trẻ “diễn xướng” như bài “Cáp pưởi ”, người Thái còn có những câu hát ru giản dị mà tha thiết và giàu ý nghĩa giáo dục. Khi trẻ khó chịu trong người, biếng ăn, hay khóc, đồng bào thường hát rằng:

“ Ô xủm ô ô…
Má hôm xúc xúc
Au má hở, bả lục mằn kin kin…”
Có nghĩa là: Ô chua ô ô
Quả đu đủ chín
Lấy đem vào cho trẻ nó ăn..

Bài “Nhắc nhớ đừng quên” là một trong những bài hát ru giàu nhạc điệu, thân thương và mang tính giáo dục sâu sắc:

“Kin khẩu nhá lưm na
Kin khẩu pa lưm nặm
Kếp phắc nha lưm xia hay
Kếp kay nha lưm xia huổi …”
Lời hát nhắc các em rằng:
“Ăn cơm không quên ruộng
Ăn cá không quên nước
Hái rau không quên nương
Hái rêu không quên suối…”

Đến với bản làng người Thái bên những lòng thung rộng ở Tây Bắc, không chỉ được đắm mình trong không gian văn hóa phong phú, độc đáo với những điệu xòe nồng say và bất tận mà còn thấy lòng mình nhẹ nhàng, tươi trẻ qua những lời hát ru tha thiết, những khúc đồng dao hồn nhiên và trong trẻo ánh mắt nụ cười của tuổi thơ xứ sở hoa ban trắng tinh khiết và thân thương như tâm hồn và tình người Tây Bắc.

Thanh Tửu (Đài PT – TH Yên Bái)