Thị xã Nghĩa Lộ nằm trong vùng lòng chảo cánh đồng Mường Lò - cánh đồng lớn thứ hai của vùng Tây Bắc, không chỉ nổi tiếng với thiên nhiên hùng vĩ mà còn là vùng đất mang đậm bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số, đặc biệt là dân tộc Thái. Với 77% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó người Thái chiếm 52%, Nghĩa Lộ trở thành cái nôi của nhiều loại hình văn hóa đặc sắc, là nguồn cội của văn hóa Tây Bắc.
Đồng chí Lương Mạnh Hà - Phó Chủ tịch UBND thị xã Nghĩa Lộ cho biết: "Việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái gắn với xây dựng thị xã văn hóa - du lịch trong những năm qua đã được Đảng bộ, chính quyền thị xã Nghĩa Lộ xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Điều này đã được khẳng định tại Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thị xã Nghĩa Lộ lần thứ XIV "Giữ gìn phát huy bản sắc văn hóa Mường Lò để xây dựng thị xã văn hóa, du lịch, văn minh”.
Theo đó, những giá trị văn hóa truyền thống được khôi phục và phát huy mạnh mẽ, trở thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển của thị xã.
Một trong những giá trị văn hóa nổi bật của Nghĩa Lộ là
Nghệ thuật Xòe Thái, đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2021. Nghệ thuật Xòe Thái không chỉ là niềm tự hào của người dân Nghĩa Lộ mà còn là biểu tượng văn hóa của đồng bào Thái trên khắp cả nước.
Sự kiện này đánh dấu bước tiến lớn trong việc bảo tồn và quảng bá văn hóa Thái. Để bảo tồn và phát huy văn hóa Thái, Nghĩa Lộ đã tổ chức nhiều lớp truyền dạy chữ Thái cổ, múa xòe, chế tác và sử dụng khèn bè cùng với các hoạt động tuyên truyền, quảng bá Nghệ thuật Xòe Thái tại các địa phương khác như thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, các tỉnh Phú Thọ, Cần Thơ.
Đặc biệt, Nghệ thuật Xòe Thái đã được đưa vào chương trình giáo dục trong các trường học, giúp các thế hệ trẻ tiếp cận và yêu thích di sản văn hóa này. Ngoài ra, thị xã còn tổ chức các lễ hội văn hóa như Lễ hội Văn hóa - Du lịch Mường Lò, Hội thi "Lung linh vòng xòe" và các lễ hội truyền thống như Lễ hội Rằm tháng Giêng, Tết Xíp xí, Lễ hội Xên bản, Xên mường, Hội Hạn khuống, tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc màu, sinh động.
Các lễ hội không chỉ thu hút khách du lịch mà còn là cơ hội để người dân địa phương thể hiện tình yêu và niềm tự hào đối với văn hóa của mình. Nhằm phát triển du lịch, Nghĩa Lộ đã xây dựng và bước đầu hình thành các tour, tuyến du lịch liên kết với các địa phương khác, tạo thành một trung tâm du lịch miền Tây Yên Bái với sự kết hợp giữa văn hóa truyền thống và thiên nhiên độc đáo.
Trong năm 2023, thị xã đã đón 302.820 lượt khách du lịch, đem lại doanh thu 275 tỷ đồng - một con số ấn tượng trong việc khẳng định thương hiệu du lịch văn hóa miền di sản.
Việc phát triển du lịch dựa trên bản sắc văn hóa dân tộc Thái tại Nghĩa Lộ tuy còn khiêm tốn nhưng đã tạo ra những tiền đề quan trọng để xây dựng một thị xã văn hóa - du lịch bền vững. Đảng bộ và chính quyền thị xã đã kiên định với mục tiêu phát triển du lịch xanh, bền vững, tạo dựng thương hiệu cho du lịch thị xã và góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc Thái.
Với mục tiêu nâng cao chất lượng công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá dân tộc Thái trên địa bàn thị xã, để những giá trị văn hóa luôn được phát huy và lan tỏa trong đời sống xã hội, góp phần xây dựng thành công thị xã văn hóa - du lịch, trong thời gian tới, Đảng bộ thị xã tập trung thực hiện đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục ý thức tự giác của người dân trong việc bảo tồn, phát huy di sản văn hóa gắn với quảng bá du lịch.
Bằng nhiều hình thức để khơi dậy lòng tự hào, ý thức trách nhiệm của nhân dân tham gia bảo vệ và phát huy di sản bằng những việc làm thiết thực; tiếp tục nhân rộng các mô hình, tạo điều kiện cho việc thực hành, sáng tạo và truyền dạy Di sản "Nghệ thuật Xòe Thái” trong cộng đồng nhằm nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của cộng đồng và nhân dân địa phương.
Tôn vinh các nghệ nhân trong lĩnh vực trình diễn văn hóa dân gian để ghi nhận công lao và khuyến khích các nghệ nhân gìn giữ, phát huy giá trị của di sản văn hóa; đẩy mạnh Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư gắn với xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh; gắn nhiệm vụ bảo tồn văn hóa truyền thống với phát triển du lịch để tạo ra những mô hình du lịch đặc trưng, bản sắc và riêng có của Nghĩa Lộ.
Tập trung nguồn lực xây dựng các bản văn hóa truyền thống gắn với xây dựng và nâng cao chất lượng các mô hình du lịch cộng đồng hiện có; chú trọng giữ gìn tập tục truyền thống tốt đẹp, kiến trúc nhà ở đặc trưng, trang phục truyền thống, ngôn ngữ, lối sống cộng đồng tương thân tương ái…; khôi phục nghề truyền thống như: nghề dệt thổ cẩm, đan lát thủ công, làm đệm, chế tác nhạc cụ dân tộc của dân tộc Thái… Đồng thời, khuyến khích mở rộng sản xuất, tìm đầu ra cho nghề truyền thống theo tiêu chí phát triển làng nghề gắn với phát triển du lịch.
Trong hành trình xây dựng thị xã văn hóa - du lịch, Nghĩa Lộ đã và đang nỗ lực bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái, tạo ra một bức tranh văn hóa đa dạng, sinh động và đáp ứng yêu cầu phát triển chung của thị xã. Điều này không chỉ góp phần vào sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của địa phương mà còn là nền tảng vững chắc cho việc xây dựng một thị xã văn hóa - du lịch bền vững trong tương lai.
Anh Dũng
