Lịch sử trên dưới mười năm gần đây của giải Nobel Văn chương cũng từng có vài trường hợp tương tự, khi các nhà văn đột nhiên xuất hiện như Cao Hành Kiện, Kertész Imre, Elfriede Jelinek giành được giải. Đây có thể xem như một ý nghĩa không nhỏ của giải thưởng: để cho thế giới khám phá những văn chương mới, mở ra cho độc giả khắp nơi một thế giới không bị ám ảnh bởi những cái tên đã xuất hiện quá nhiều.

Năm nay, Viện Hàn lâm Thụy Điển đã quyết định trao giải cho Herta Müller với lời vinh danh khá giản dị nhưng không kém phần đa nghĩa: bà được coi là “người, với tính cô đọng của thơ ca và tính thẳng thắn của văn xuôi, đã miêu tả quang cảnh những người bị tước bỏ (hoặc những người được giải thoát)”. Sở dĩ Viện Hàn lâm Thụy Điển viết như vậy là vì Herta Müller sáng tác cả thơ lẫn văn xuôi.

Herta Müller (sinh 17.8.1953) viết cả tiểu thuyết, thơ và tiểu luận. Bà là người gốc Rumani nhưng từ năm 1987 chuyển sang Đức, hiện sống ở Berlin. Bà theo học về văn hóa Đức và văn học Rumani. Cuốn sách đầu tiên của bà được xuất bản tại Rumani vào năm 1982, một tập truyện ngắn mang tên Nadirs, sau đó hai năm được xuất bản tại Đức.Trước giải Nobel Văn chương, bà từng nhận rất nhiều giải thưởng trong khối các nước nói tiếng Đức. Một số tác phẩm của bà đã dịch sang tiếng Anh: The Passport (1986), The Land of Green Plums (1994), The Appointment (1997), tập thơ Im Haarknoten wohnt eine Dame (tạm dịch Một quý bà ở trong búi tóc, 2000), các tập tiểu luận Hunger und Seide (Đói và lụa, 1995) và Der Kônig verneigt sich und tôtet (tạm dịch Ông vua cúi xuống giết người, 2003).

Cả lần này, cũng như lần Kertész hay Jelinek đoạt giải, vinh dự đã thuộc về một người chủ yếu được biết tới tại các nước nói tiếng Đức. Độc giả các khu vực khác sẽ còn phải chờ một thời gian để các dịch giả và nhà xuất bản hoạt động hết công suất trước khi được thưởng thức tài năng của một nhà văn này.

Nhiều người sẽ thấy tiếc nuối khi nhà văn yêu thích của mình không được giải thưởng, chẳng hạn như Philip Roth đã rất nhiều năm có tên trong danh sách ứng cử viên, người vừa chứng tỏ tài năng phi thường của mình bằng cuốn tiểu thuyết thứ chín (Exit the Ghost) trong loạt truyện đồ sộ về nhân vật Nathan Zuckerman, ngay tiếp theo cuốn tiểu thuyết u buồn Indignation.

Mới cách đây vài hôm, Peter Englund, thư ký thường trực của Viện Hàn lâm Thụy Điển, đã phát biểu rằng giải Nobel Văn chương quá mức “eurocentric” (quá thiên vị châu Âu), khiến nhiều người hy vọng vào một kết quả xứng đáng cho nước Mỹ và Philip Roth. Dù sao với quyết định trao giải năm nay, Viện Hàn lâm Thụy Điển cũng cho thấy rằng họ không có đầu óc vùng miền và không sợ mang tiếng thiên vị. Điều này càng làm tăng thêm sự hấp dẫn của một giải thưởng lâu đời.

(Theo TNO)