Cách đây 16 năm, xuân 1996, trên hệ thống loa Đài Truyền thanh thị xã Nghĩa Lộ vang lên giọng hát của ca sĩ Kim Tiến: “Chiều mùa thu nắng vàng như mật. Khi nhắc tên đèo Ách, cầu Nhì. Khi đã từng nghe rừng gió hát, anh có vào Nghĩa Lộ với em không?... Anh có vào Nghĩa Lộ với em không? Còn nhớ Ngòi Thia lời yêu ngày trước. Nhớ Mường Lò khi vui mùa gặt, bờ núi Hoàng Liên mây trắng ngang trời. Bao giờ anh vào Nghĩa Lộ với em? Thị xã miền Tây vẫn chờ anh đến...”.

Sau đấy, bài hát được Đài Tiếng nói Việt Nam phát đi phát lại nhiều lần. Không chỉ mọi người ở Nghĩa Lộ, Yên Bái mà hầu như thính giả cả nước đều biết đó là nhạc phẩm của Trọng Loan, phổ thơ Hoàng Hạnh với tựa đề “Anh có vào Nghĩa Lộ với em không?”.

Nhạc sĩ Trọng Loan sinh năm 1923 tại khu chợ ga, thuộc thành phố Yên Bái bây giờ. Năm 1945, Trọng Loan vào bộ đội. Những năm 1951-1954, ông về Sư đoàn 316, tham gia chiến đấu giải phóng Nghĩa Lộ, sau đó là mặt trận Điện Biên Phủ. Hòa bình lập lại, Trọng Loan được Tổng cục Chính trị giao nhiệm vụ làm Trưởng đoàn Ca múa 2, tiếp đến là Phó giám đốc Nhà hát Quân đội, hàm đại tá cho đến lúc về hưu. Với ông, ca khúc “Anh có vào Nghĩa Lộ với em không?” là đứa con tinh thần thứ 6 ông dành viết về Yên Bái và cũng là nhạc phẩm được nhiều người yêu thích.

Nhân chuyến về thăm quê, ông gặp Hoàng Hạnh. Cuộc hội ngộ hiếm hoi này dẫn ông đến với thơ, đặc biệt với bài: “Anh có vào Nghĩa Lộ với em không?”. Vốn là đứa con xa nhà, nên càng đọc ông càng xúc động.

Hình ảnh Nghĩa Lộ một thuở ông cùng đồng đội đã từng chiến đấu trỗi dậy, nơi đây đã là thị xã: “Thị xã miền Tây vẫn chờ anh đến, “Xống chụ xôn xao” thêm vần thêm điệu. Đêm xòe Thanh Lương xao xuyến hội mùa. Ơi, anh hãy vào Nghĩa Lộ với em đi!” và thế là nhạc trào lên. Cứ thế, cứ thế xuyên suốt, giai điệu với thơ đồng hành không dứt ra được.

Ca khúc phổ thơ Hoàng Hạnh là một ca khúc theo thể loại Pốp - Ba lát (nhẹ nhàng, trữ tình). Thông thường người viết nhạc dựa vào điệu thức thứ vì tính chất mềm mại, dịu dàng, dễ gây hiệu quả. Nhưng Trọng Loan lại sử dụng điệu thức trưởng (son trưởng) nghĩa là ngược lại. Cứ tưởng nhạc phẩm này của ông sẽ “cứng” và sẽ mạnh nhưng không, ông tiến hành giai điệu nhịp vừa, rồi kết hợp luyến láy, trau chuốt đến tột đỉnh cùng với kỹ thuật âm thanh được xử lý tinh tế, khiến bài ca đi vào lòng người rất tự nhiên, rất ngọt ngào, rất tha thiết đến bất ngờ.

Kỹ thuật âm thanh được Trọng Loan xử lý khéo léo còn ở chỗ cuối mỗi câu nhạc, ông không dùng âm 3 (âm si) hoặc âm chủ (âm son) mà lại kết và ngân dài ở âm 5 (âm rê). Nhờ đó, người nghe cảm nhận con người và thiên nhiên nơi đây ấm áp, nồng nhiệt và đẹp nhường nào.

Đặc biệt, tác giả để ngân tự do như thay lời chào mời, chờ mong: “Anh có vào Nghĩa Lộ với em không?” kết thúc câu, kết thúc bài rất tài tình. Cuối cùng, thính giả yêu thích ca khúc này của Trọng Loan vì ca khúc không những mang tính hiện đại mà còn đậm âm hưởng dân gian (dân ca Thái). Ca khúc được Ban Văn nghệ Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh phối hợp với thị xã Nghĩa Lộ dàn dựng, sản xuất thành đĩa VCD. Món quà tinh thần này được đông đảo bà con các dân tộc nơi đây đón nhận.

Mười sáu năm trôi qua, thời gian chưa phải là dài nhưng đã đủ để mỗi lần trên các phương tiện đại chúng, khi nghe ca khúc: “Anh có về Nghĩa Lộ với em không?” đều không khỏi xốn xang. Ca khúc được nhiều người yêu thích, thiết thực góp phần giữ và truyền lửa đến giới trẻ hôm nay, tự hào về một vùng quê giầu đẹp, đổi mới của mình.

 Bùi Huy Mai