Cách mạng Tháng 10 Nga năm 1917 thắng lợi như vũ bão là kết quả của một quá trình chuẩn bị kĩ lưỡng và sự lãnh đạo sáng suốt của lãnh tụ V. Lenin.

Trong thắng lợi lịch sử đó có sự đóng góp không nhỏ của những người phụ nữ, mà tên tuổi của họ đã trở thành tượng đài bất tử gắn chặt với Xô viết Nga và giai cấp vô sản trên toàn thế giới. Họ không chỉ đóng góp bằng lời nói cho lý tưởng theo đuổi, mà còn trực tiếp cầm súng nổi dậy, hoàn thành cuộc cách mạng công nông đầu tiên. Quả thật, phụ nữ tạo ra lịch sử.

Nadezhda Konstantinovna Krupskaya, phu nhân của lãnh tụ V. Lenin

Tham gia phong trào cách mạng từ rất sớm, bà Nadezhda Krupskaya (1869 - 1939) được xem là nữ anh hùng nổi tiếng nhất của Cách mạng Tháng Mười Nga. Bốn năm trước khi gặp V. Lenin, bà Nadezhda đã gia nhập tổ chức Mác-xít và bắt đầu tích cực tham gia vào công tác tuyên truyền. Bà đã tham gia vào tổ chức "Liên minh đấu tranh giải phóng giai cấp công nhân”.

Năm 1896, Nadezhda Krupskaya bị bắt và bị đày ở Siberi. Năm 1898, bà gia nhập Đảng công nhân xã hội dân chủ Nga (RSDLP) do V.Lenin lãnh đạo. Trong thời gian làm việc hải ngoại, bà làm thư ký cho tờ "Tia sáng” – cơ quan ngôn luận của RSDLP, thiết lập các mối liên hệ với các tổ chức đảng ở Nga.

Nhà cách mạng Nga Vera Figner

Vera Nikolaevna Figner (1852-1942) là người lãnh đạo nhóm "Ly khai”, có mối liên hệ với tổ chức "Đất đai và Ý chí”, một lực lượng cách mạng bí mật hoạt động tại Nga từ năm 1861 đến năm 1864.

Năm1879, Vera Nikolaevna là thành viên trong ban chấp hành tổ chức cách mạng "Ý chí dân tộc”. Bà tham gia kế hoạch ám sát Sa hoàng Alexander II ở Odessa (năm 1880).

Tháng 4/1917, Vera Figner được bầu vào Ban chấp hành Hội đồng các đại biểu nông dân toàn Nga. Bà mất năm 1942, được chôn cất tại nghĩa trang danh dự Novodevichy ở Moscow.

A. M. Kollontai, nữ bộ trưởng Xô viết đầu tiên

Năm 1908, bà buộc phải di cư ra nước ngoài do chính quyền đàn áp. Tại châu Âu và Mỹ, bà thiết lập các cuộc tiếp xúc với phong trào xã hội dân chủ và phụ nữ dân quyền.

Kollontai trở lại Nga sau cuộc Cách mạng Tháng Hai, sớm trở thành thành viên của ban chấp hành Xô Viết tại thủ đô Petrograd. Tháng 7/1917, bà bị Chính phủ lâm thời (tức Menshevich) tạm giữ. Kollontai đã tham gia cuộc họp của Ủy ban Trung ương Đảng công nhân xã hội dân chủ Nga vào ngày 10/10/1917, trong đó quyết định tổ chức cuộc nổi dậy vũ trang tháng 10 ở Petrograd.

Sau Cách mạng tháng Mười thành công, giai đoạn 1917-1918, A. M.  Kollontai là nữ bộ trưởng đầu tiên, phụ trách Ủy ban thiện nguyện nhà nước trong chính quyền Xô viết. Trong 20 năm sau đó, bà trở thành một nhà ngoại giao, đại sứ Liên Xô nhiều năm liền ở Thụy Điển, Na Uy, là đại diện thương mại, phái viên ở nhiều nước. Suốt cuộc đời mình, Alexandera Mikhailovna Kollontai là người chiến đấu không ngừng giành quyền bình đẳng cho nữ giới.

Rosa Luxemburg, nhà lý luận Mác-xít

Rosa Luxemburg (1871-1919) sinh ra ở Nga, mang quốc tịch Đức, là một trong những nhà hoạt động cách mạng cánh tả dân chủ xã hội có tầm ảnh hưởng nhất thời bấy giờ. Khi còn đi học, bà đã tham gia hoạt động ngầm của cách mạng Ba Lan. Do bị chính quyền đàn áp, Rosa Luxemburg buộc phải di cư sang Thụy Sỹ. Cùng với nhiều người bạn Ba Lan khác, bà thành lập "Đảng dân chủ xã hội Vương quốc Ba Lan và Litva”. Bà đồng thời là người đứng đầu cơ quan báo chí "The Right Robot". 

Năm 1913, trong một bài phát biểu chống lại chủ nghĩa quân phiệt, Luxembourg đã bị kết án một năm tù giam. Trong Thế chiến I, bà dẫn đầu nhóm "Quốc tế cộng sản” và thành lập nhóm "Liên minh Spartak”. Bà đặc biệt chú ý đến sự phát triển của chủ nghĩa đế quốc. Tác phẩm "Sự tích tụ vốn” (1913) của bà đưa ra một loạt nhận định và kết luận là nền tảng cho sự hình thành Chủ nghĩa Luxembourg.

Năm 1916, Rosa Luxemburg tiếp tục bị kết án tù giam. Trong nhà giam, bà viết cuốn "Sự khủng hoảng xã hội dân chủ”, trong đó bà dự đoán về sự tan rã của Quốc tế cộng sản II và việc thành lập Quốc tế cộng sản III. V.Lenin ca ngợi tác phẩm này và xuất bản vào tháng 6/1916.

Vào tháng 12/1918, bà cùng với Karl Liebknecht tổ chức Đại hội thành lập Đảng Cộng sản Đức. Tháng 1/1919, bà bị bắt khi đang phát biểu trước giới lao động Berlin. 15/1/1919, bà bị sát hại trên đường đến nhà tù ở Berlin.

Tác phẩm cuối cùng của Rosa Luxemburg viết về Cách mạng Nga với tiêu đề "Cách mạng Nga: đánh giá phê bình điểm yếu”, được xuất bản năm 1922.

Larisa Reisner, nhà cách mạng, nữ nhà văn Nga

Năm 1918, Larisa Reisner gia nhập Đảng cộng sản Nga. Trong thời gian Nội chiến Nga (1918 – 1922), bà tham gia chỉ huy đội trinh sát thuộc quân khu 5, tham gia chiến đấu  trên đội tàu Volga-Caspia. Sau đó, bà được bổ nhiệm làm chỉ huy tổng tham mưu Hải quân Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Nga. Sau nội chiến, Larisa Reisner làm việc với Liên hiệp nhà thơ thành phố Petrograd, là phóng viên của báo "Sao đỏ” và "Izvestia”.

Bà qua đời ở tuổi 30 vì bệnh nặng. Mộ của bà hiện nằm tại nghĩa trang danh dự Vagankovskoye ở Matxcơva.

Inessa Armand, nhà cách mạng Nga và quốc tế

Năm 1909, Inessa Armand  bắt đầu gặp gỡ V. Lenin. Bà dịch các tác phẩm của Lenin và các bài báo của Ban chấp hành Trung ương Đảng, tiến hành cổ động phong trào xã hội cho công nhân Pháp.

Năm 1917, Inessa Armand trở lại Nga cùng với lãnh tụ V. Lenin trên chuyến tàu lịch sử từ Đức về thủ đô Petrograd. Sau đó, bà là thành viên của Ủy ban Đảng Bolshevich khu vực Matxcơva, tham gia vào các trận đánh lịch sử Cách mạng tháng 10/1917.

Trong những năm 1919-1920,  Inessa Armand lãnh đạo Ban phụ nữ của Ủy ban Trung ương Đảng cộng sản Nga. Bà là người tổ chức và lãnh đạo Hội nghị Phụ nữ Quốc tế lần thứ nhất, tham gia cuộc đấu tranh đòi bình quyền của phụ nữ cách mạng với  gia đình truyền thống.

Inessa Armand mất năm 1920 vì bệnh nặng. Bà được chôn tại nghĩa trang gần bức tường Kremlin.

Ekaterin Breshkovskaia, "bà già" của Cách mạng Nga

Bà Ekaterin Breshkovskaia.