Ukraine "tiến thoái lưỡng nan" trước đề xuất ký kết thỏa thuận khai khoáng với Mỹ
- Cập nhật: Thứ sáu, 4/4/2025 | 8:22:33 AM
Trong nỗ lực xoa dịu Tổng thống Trump nhằm tìm kiếm thêm sự ủng hộ trong tiến trình hòa đàm với Nga, UKraine đang phải đối mặt với một thách thức khác: Làm thế nào để ký kết một thỏa thuận khoáng sản với Mỹ không làm ảnh hưởng đến khả năng gia nhập Liên minh châu Âu (EU) của mình?
|
|
Tổng thống Ukraine Zelensky
|
Ukraine ngày 1/4 xác nhận rằng, nước này đã nhận được một đề xuất mới từ chính quyền Trump và hai bên hiện đang trong quá trình "thương thảo" để đi đến thỏa thuận khai khoáng cuối cùng. Tuy nhiên, vấn đề đáng lo ngại là các yêu cầu từ phía Mỹ đang đe dọa đến quan hệ đối tác chiến lược mà Ukraine đã tạo dựng với EU suốt thời gian qua, ảnh hưởng trực tiếp đến một thỏa thuận quan trọng được ký kết hồi năm 2021 giữa Brussels và Kiev.
Điều này tạo ra một sự mâu thuẫn rõ rệt về lợi ích giữa các bên tham gia thỏa thuận, khiến nhiều quan chức Kiev lo ngại về những hệ lụy lâu dài. Trả lời phỏng vấn với tờ The Kiev Independent, cựu Thủ tướng Ukraine Arseniy Yatsenyuk đã thẳng thắn cảnh báo rằng: "Đó là một cái bẫy. Chấm hết".
Ukraine trước hai lựa chọn
Thỏa thuận mà EU ký kết với Ukraine vào năm 2021 là một phần quan trọng trong chiến lược chuyển đổi năng lượng tái tạo của châu Âu, nhằm giảm phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch và thúc đẩy các công nghệ xanh. EU đã xác định rằng các khoáng sản quan trọng như lithium, coban, than chì tự nhiên và các nguyên tố đất hiếm có sẵn nhiều ở Ukraine và sẽ đóng vai trò quan trọng trong sản xuất pin, tua bin gió và các công nghệ tái tạo khác. Bản ghi nhớ với Brussels cũng nhấn mạnh sự cạnh tranh công bằng và lợi ích chung cho các công ty châu Âu và Ukraine trong việc phát triển ngành công nghiệp khai khoáng.
Trong khi đó, thỏa thuận mà Mỹ đề xuất lại hoàn toàn khác biệt. Phiên bản mới nhất của thỏa thuận này bị chỉ trích mạnh mẽ, cho rằng đây không phải là một thỏa thuận đầu tư có ý nghĩa, mà là một cách để Mỹ thu lợi từ các nguồn tài nguyên thiên nhiên và cơ sở hạ tầng của Ukraine, bà Olga Pindyuk - chuyên gia kinh tế tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Vienna nhận định.
Theo thỏa thuận của Mỹ, Ukraine chỉ có thể kiếm lợi từ các nguồn tài nguyên của mình sau khi trả lại khoản viện trợ trị giá khoảng 100 tỷ USD cho Washington, với lãi suất hàng năm lên tới 4%. Điều đáng chú ý là Mỹ sẽ không phải cam kết đóng góp bất kỳ khoản đầu tư nào vào quỹ chung với Ukraine. Không giống như các thỏa thuận trước đó, dự thảo mới còn bao gồm một điều khoản cấm Ukraine bán tài nguyên khoáng sản cho các đối thủ cạnh tranh của Mỹ, trong đó có EU. Điều này tạo ra một sự mâu thuẫn rõ ràng với thỏa thuận của EU và có thể đẩy Ukraine vào tình thế khó xử trong quá trình gia nhập khối này.
Tiến sĩ Teona Lavrelashvili, Nghiên cứu viên thỉnh giảng tại Trung tâm Nghiên cứu châu Âu Wilfried Martens cho rằng nếu đồng ý ký thỏa thuận này, Ukraine có thể sẽ đối mặt với phản ứng gay gắt không chỉ từ Brussels mà còn từ các đồng minh châu Âu. Bà Lavrelashvili đã chỉ ra rằng, việc cấp quyền ưu tiên cho các công ty Mỹ tiếp cận các nguồn tài nguyên khoáng sản của Ukraine có thể khiến EU tin rằng Ukraine đã "đổi phe", từ đó làm giảm cơ hội gia nhập EU của Kiev.
Ukraine từ lâu đã đặt mục tiêu trở thành thành viên chính thức của Liên minh châu Âu và chính thức nộp đơn xin gia nhập vào ngày 28/2/2022, chỉ bốn ngày sau khi xung đột với Nga bùng nổ. Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy đa phần người dân Ukraine ủng hộ viễn cảnh quốc gia của họ có một ghế tổ chức liên kết kinh tế-chính trị lớn nhất hành tinh này. Tuy nhiên, để gia nhập EU, Ukraine phải đáp ứng một loạt các yêu cầu nghiêm ngặt từ Brussels, bao gồm cải cách hệ thống tư pháp và thực hiện các biện pháp chống tham nhũng hiệu quả.
Tháng 1/2022, Ủy viên châu Âu phụ trách vấn đề mở rộng EU lúc bấy giờ là ông Oliver Varhelyi, cho biết nếu Ukraine thực hiện đầy đủ các cải cách cần thiết, họ có thể gia nhập EU vào năm 2029. Liên minh Châu Âu cũng là nhà tài trợ lớn nhất của Ukraine, đã cung cấp khoảng 149 tỷ USD viện trợ quân sự và nhân đạo kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ, đồng thời là đối tác thương mại chính của Ukraine.
Một bài toán khó
Tổng thống Donald Trump đã gia tăng áp lực lên người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky nhằm nhanh chóng đạt được một thỏa thuận khoáng sản với nước này. Ông chủ Nhà Trắng đã cảnh báo về những hậu quả nghiêm trọng mà Kiev sẽ phải đối mặt nếu không chấp nhận thỏa thuận, đặc biệt là sau cuộc gặp mặt căng thẳng giữa hai nhà lãnh đạo tại Phòng Bầu Dục vào tháng 2/2025, dẫn đến việc Mỹ tạm ngừng viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo với Ukraine.
Dù không lên tiếng mạnh mẽ như Trump nhưng phía châu Âu được cho là cũng đang gây sức ép ngầm với Kiev. Bà Marija Golubeva, người đứng đầu Sáng kiến Baltic về Cải cách Châu Âu, nhấn mạnh rằng một vấn đề lớn khi Ukraine ký kết thỏa thuận với Mỹ là nó sẽ hạn chế hoạt động của các doanh nghiệp EU tại quốc gia này, đồng thời có thể gây mâu thuẫn với tiến trình hội nhập châu Âu của Ukraine. EU cũng cam kết hỗ trợ quá trình tái thiết của Ukraine nhưng thỏa thuận với Mỹ được cho là sẽ khiến dòng tài trợ chảy ra khỏi Ukraine và đổ về các quỹ đầu tư tại Mỹ.
Bà Ivanna Klympush-Tsintsadze, nhà lập pháp Ukraine và là người đứng đầu Ủy ban Nghị viện về Hội nhập EU, cho rằng các nước đồng minh khác cũng nên có cơ hội đầu tư ngang bằng với Mỹ. Theo chuyên gia này, với những thách thức trước mắt, Quốc hội Ukraine khó có thể phê chuẩn thỏa thuận này. Mỹ không tính đến các cam kết của Kiev với EU và điều này đã khiến Ukraine phải đối mặt với những lo ngại về sự mất cân bằng trong chính sách đối ngoại của mình.
Cơ hội tháo gỡ nút thắt?
Mặc dù vậy, Ukraine vẫn có thể đạt được một thỏa thuận có lợi với cả Mỹ và EU nhưng điều này đòi hỏi Kiev phải đàm phán lại các điều khoản với Washington để không ưu tiên quà nhiều cho các công ty Mỹ, đồng thời giữ vững các cam kết của mình với EU. Liệu Tổng thống Trump có sẵn lòng chấp nhận sự điều chỉnh này hay không vẫn còn là một câu hỏi mở, dù những bình luận gần đây của ông chủ Nhà Trắng về khả năng ông Zelensky từ chối thỏa thuận đang cho thấy tiến trình đàm phán tương lai sẽ rất gian nan.
"Ông ấy đang cố gắng rút khỏi thỏa thuận đất hiếm, và nếu làm vậy, ông ấy sẽ gặp rắc rối lớn, rất lớn", ông Trump nói nói với các phóng viên trên chuyên cơ Không lực Một vào ngày 30/3.
"Ông ấy muốn trở thành thành viên NATO, nhưng điều đó sẽ không bao giờ xảy ra. Ông ấy hiểu điều đó", Tổng thống Mỹ nhấn mạnh.
Trước đó, vào ngày 24/2, ông Putin tuyên bố Nga sẵn sàng hợp tác với các đối tác nước ngoài để khai thác khoáng sản đất hiếm, bao gồm cả ở các khu vực mà họ đang kiểm soát ở Ukraine. Trước nguy cơ Nga thế chân Ukraine trở thành đối tác tiềm năng của Mỹ và tiến tới giành được sự ủng hộ từ Nhà Trắng trên bàn đàm phán, Kiev có lẽ sẽ cần nhanh chóng thành lập một thỏa thuận với Washington trước khi câu chuyện đi xa hơn vấn đề khai khoáng.
Andre Sapir, thành viên cấp cao của Bruegel, cho rằng việc ông Trump tiếp tục giữ lập trường cứng rắn và buộc Ukraine ký kết thỏa thuận này có thể không ngăn cản Ukraine gia nhập EU nhưng sẽ khiến Brussels phản ứng cắt giảm hỗ trợ tài chính cho Kiev. Theo chuyên gia này, phương pháp tối ưu nhất hiện nay là EU sẽ phải nhượng bộ và Kiev sẽ đàm phán lại thỏa thuận với Washington sau khi gia nhập khối.
Kiev vẫn muốn đạt được thỏa thuận với Mỹ nhưng họ hy vọng rằng thỏa thuận này sẽ đáp ứng được lợi ích của cả hai quốc gia. Ngoại trưởng Ukraine Andrii Sybiha cho biết vào ngày 1/4 rằng việc duy trì các cam kết với EU trong thỏa thuận này vẫn là ưu tiên hàng đầu.
"Đây là một câu chuyện rất phức tạp, nhưng chắc chắn không phải là không thể tìm ra sự cân bằng giữa lợi ích quốc gia của Ukraine, chủ quyền, nền độc lập của chúng tôi và các cam kết đối với các mục tiêu chiến lược gia nhập EU," ông Klympush-Tsintsadze khẳng định.
(Theo VOV)
Các tin khác
Ocean Infinity hoãn chiến dịch tìm kiếm máy bay MH370 sau khoảng ba ngày hoạt động, dự kiến nối lại vào cuối năm nay.
Ngày 3-4 (giờ Việt Nam), hàng loạt quốc gia đã lên tiếng về mức thuế mới của ông Trump, đồng thời bày tỏ lo ngại về khả năng leo thang của cuộc chiến thương mại toàn cầu.
Bộ Quốc phòng Nga đưa tin, lực lượng vũ trang Ukraine đã tiến hành các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng ở tỉnh biên giới Kursk.
Một số quốc gia thuộc Liên minh châu Âu (EU) và Anh đề nghị tiếp tục phong tỏa tài sản của Nga cho đến khi chiến sự kết thúc, đồng thời kêu gọi áp dụng thêm các biện pháp trừng phạt Mátxcơva.
TIN MEDIA
