Ngày 8/7/1945 thành lập Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời châu Văn Chấn. Đây là địa phương đầu tiên của Yên Bái và cũng là địa phương đầu tiên của vùng Tây Bắc được giải phóng và thành lập được chính quyền cách mạng. Ngày 10/7/1945, thành lập Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời châu Lục Yên. Ngày 7/8/1945, thành lập Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời phủ Trấn Yên. Ngày  9/8/1945, thành lập Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời phủ Yên Bình.

Chỉ trong vòng hơn một tháng (6/7/1945 - 9/8/1945), lực lượng vũ trang và quần chúng nhân dân đã lật nhào toàn bộ chính quyền tay sai phát xít Nhật ở các châu, phủ, thành lập chính quyền  cách mạng. Nhật và bọn tay sai chỉ còn giữ được thị xã tỉnh lỵ, tinh thần sa sút, dao động nghiêm trọng. Khi Nhật đầu hàng Đồng Minh, ngọn lửa cách mạng  được thổi bùng và dâng cao chưa từng thấy trong các tầng lớp nhân dân ở tất cả các địa phương. Tình thế cách mạng trực tiếp đã chín muồi.

Ngày 13/8/1945, Ủy ban quân sự cách mạng Yên Bái đề ra kế hoạch giành chính quyền ở tỉnh lỵ. Sáng 16/8, cuộc đàm phán giữa đại diện Ủy ban quân sự cách mạng và đại diện của quân Nhật được tổ chức tại dinh tri phủ Trấn Yên. Cuộc đàm phán diễn ra trong bầu không khí căng thẳng nhưng  không đạt được thỏa thuận.

Đêm 16 rạng ngày 17/8, 4 trung đội vũ trang của ta vượt sông Hồng vào trại lính bảo an tước vũ khí địch. Nhưng liền sau đó xảy ra cuộc xung đột. Cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt giữa ta và lính Nhật. Tối 17/8, Yên Bái đã nhận được Lệnh tổng khởi nghĩa của Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc. Ban cán sự Đảng họp khẩn cấp chủ trương huy động quần chúng vào thị xã đấu tranh chính trị kết hợp với áp lực vũ trang giành chính quyền.

Sáng ngày 18/8, Tỉnh trưởng Yên Bái  gửi thư đề nghị ngừng bắn và tiến hành đàm phán. Với thành công của lần đàm phán này, cuộc khởi nghĩa của nhân dân Yên Bái đã toàn thắng.

Sáng 20/8, các đơn vị vũ trang cách mạng tiếp tục tiếp quản toàn bộ thị xã. Hàng nghìn người  từ các vùng lân cận mang theo cờ, biểu ngữ rầm rập tiến vào thị xã  thị uy lực lượng. Sáng 22/8, Ban cán sự Đảng tổ chức cuộc mít tinh quần chúng ở sân Căng thị xã Yên Bái có gần một vạn người tham dự.

Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Yên Bái làm lễ ra mắt nhân dân đồng thời  tuyên bố xóa bỏ chế độ thực dân phong kiến, công bố chính sách của Mặt trận Việt Minh, kêu gọi nhân dân các dân tộc trong tỉnh đoàn kết ủng hộ, giúp đỡ chính quyền cách mạng sẵn sàng đập tan mọi âm mưu của đế quốc và các thế lực phản động, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ quyết tâm bảo vệ thành quả cách mạng, từng bước xây dựng cuộc sống mới.

Dưới sự lãnh đạo của  Đảng bộ, cán bộ, đảng viên lực lượng vũ trang và nhân dân các dân tộc Yên Bái đã  đứng lên đem sức ta mà giải phóng cho ta giành thắng lợi vẻ vang trong Cách mạng tháng Tám.

Mặc dù Đảng bộ tỉnh thành lập trong điều kiện hoạt động bí mật, không hợp pháp song trong Cách mạng tháng Tám năm 1945  đã trở thành Đảng bộ lãnh đạo chính quyền trong toàn tỉnh, bản lĩnh chính trị vững vàng, tiếp tục lãnh đạo nhân dân giành nhiều thắng lợi trong công cuộc vừa kháng chiến vừa kiến quốc ở địa phương.

Ngọc Hà