Xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn từ lâu đã nổi tiếng với đặc sản gạo nếp Tan - "Khẩu Tan chạu" - thứ lương thực quý mà chỉ đất Tú Lệ mới trồng được. Với cánh đồng rộng trên 120 ha, vào vụ mùa, hầu hết các diện tích ruộng được nhân dân gieo trồng nếp Tan, hàng năm cho sản lượng trên 100 tấn.
Cùng với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, văn hóa ẩm thực đặc sắc, những năm gần đây nhân dân Tú Lệ đã dùng loại lúa đặc sản nếp Tan để sản xuất ra các loại cốm, khẩu hang, xôi nếp phục vụ khách du lịch.
Những sản phẩm được chế biến từ nếp Tan Tú Lệ không chỉ là tinh hoa của đất trời mà còn có cả tình yêu, hồn đất, hồn người gửi gắm nên được thực khách gần xa đánh giá rất cao. Sản phẩm gạo nếp Tan, cốm Tú Lệ đã được chứng nhận sản phẩm đạt chuẩn OCOP.
Ngay từ sáng sớm, các cô gái và chàng trai của mỗi đội thi đã ra đồng gặt lúa mang về làm cốm.
Để thể hiện lòng biết ơn tổ tiên, trời đất đã phù hộ cho nhân dân được mùa màng bội thu, cuộc sống sung túc, đầy đủ, hàng năm,vào tháng 8 Âm lịch, bà con trong các bản làng người Thái, xã Tú Lệ lại tổ chức lễ "Mừng cơm mới”. Với lòng thành kính với tổ tiên, các thôn bản đều chuẩn bị lễ vật để làm lễ cúng "Mừng cơm mới,”. Riêng màn cúng chính do thầy mo phụ trách để xin các bậc thần linh phù hộ và cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, bà con trong bản khỏe mạnh, sung túc, sống vui vẻ, chan hòa.
Sau lễ cúng mừng cơm mới là phần hội với phần chính là hội thi giã cốm. Hội thi giã cốm tại Lễ hội năm nay có các đội thi đến từ 9 thôn bản của xã Tú Lệ. Ngay từ sáng sớm, các cô gái và chàng trai của mỗi đội thi đã ra đồng gặt những bông lúa còn đẫm sương đêm mang về làm cốm. Sau khi chọn lúa, suốt hạt, mỗi đội có 4 thí sinh tham gia phần thi giã cốm thơm, dẻo ngon, màu sắc đẹp và thi gói cốm. Dưới bàn tay khéo léo, phối hợp nhịp nhàng của các cô gái, chàng trai các khâu chọn lúa, rang thóc, đến giã cốm đều được thể hiện thuần thục, thu hút đông đảo du khách thập phương tham quan.
Mỗi đội có 4 thí sinh tham gia phần thi giã cốm.
Lễ hội cốm xã Tú Lệ đã góp phần tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, góp phần gìn giữ phong tục, tập quán, nét văn hóa độc đáo của người dân địa phương. Đây cũng là dịp khuyến khích đồng bào Thái cùng với địa phương duy trì, mở rộng vùng chuyên canh nếp Tan Tú Lệ, nâng cao chất lượng các sản phẩm sản xuất từ nếp Tan đặc sản.
Kết thúc Hội thi, Ban tổ chức đã trao giải nhất cho đội thi thôn Phạ Dưới, giải Nhì cho đội thôn Phạ Trên, giải Ba cho đội thôn Mạ Tun và khuyến khích cho các đội có phần thi xuất sắc khác.
Cũng trong lễ hội này, nhân dân Tú Lệ còn tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao sôi nổi thu hút khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, thưởng ngoạn cảnh sắc và văn hóa con người nơi xứ sở của những "hạt ngọc trời".
Trần Van - Hoàng Minh
(Trung tâm TTVH huyện Văn Chấn)
