Theo truyền thuyết trong dân gian Việt Nam, Đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh là một trong bốn vị thánh “Tứ Bất Tử”. Bà đã được các triều đại phong kiến từ thời Lê đến thời Nguyễn cấp nhiều Sắc, tôn phong là “Mẫu nghi thiên hạ - Mẹ của muôn dân”. Hầu hết các làng xã và các đô thị ở nước ta đều có đền thờ Mẫu Liễu rất tôn nghiêm.

Ấn tượng đầu tiên của du khách khi đến với khu di tích Phủ Giầy là nơi lưu giữ được những di vật văn hoá thời kỳ đồ đá, nơi có người tiền sử xuất hiện khá sớm với những tín ngưỡng dân gian thuần Việt và một quần thể kiến trúc vô giá: Đền Thượng, phủ Tiên Hương, phủ Vân Cát, lăng Bà chúa Liễu.

Đền Thượng hay còn gọi là đền Mẫu Thượng Ngàn nằm trên núi Tiên Phong có ngôi chùa cổ và cây hương đá rất nổi tiếng.

Phủ Tiên Hương gồm bốn cung trong đó cung đệ nhất có năm pho tượng “Thánh phụ thánh mẫu và Tam toà thánh mẫu và một khám thờ khảm trai uy nghi và mỹ lệ”. Cung đệ nhị thờ bố mẹ và chồng của bà chúa Liễu Hạnh là Khải sinh thánh phụ Trần Quý Công, Khải sinh thánh mẫu Trần Môn Chính Thất và Trần Đào Lang. Cung đệ tứ thì được trạm khắc hình hổ phù, lân hí cầu, rồng phượng, vân ám…được trạm khắc rất tinh xảo. Tổng cộng phủ Tiên Hương gồm 19 toà và 81 gian lớn nhỏ.

Trước phủ có một hồ rộng, du khách tham quan sẽ được đón tiếp tại ba toà nhà hai tầng liền nhau. Ngay bên cạnh là hồ bán nguyệt ghép bằng đá lục lăng hài hoà và tinh sảo. Ngoài ra còn có một số công trình phụ như nhà khách, các văn bia lưu giữ những bút tích và công lao của nhân dân khi xây dựng phủ.
Phủ Vân Cát quay về phía Tây Bắc trước mặt là cánh đồng lúa xanh bạt ngàn với kiến trúc bề thế. Các toà nhà chính song song và chung thềm, hai bên có hành lang, nhà ngang trước cửa Ngọ Môn khép kín bao gồm bốn cung và rất nhiều pho tượng đẹp. Cửa Ngọ Môn xây dựng theo kiểu chồng diêm ba tầng với hàng chục cột trụ, năm gác cây. Dưới cổng Ngọ Môn đặt văn bia ghi chép vể việc bà chúa Liễu giáng sự, phía ngoài ngọ Môn là hồ bán nguyệt, giữa hồ là nhà thuỷ lâu làm bằng những viên đá cẩn quy với các hoạ tiết là mắt. Ở phủ Vân Cát còn có hệ thống cánh võng chạm khắc và sơn son thiếp vàng và bức đại tự ở giữa tiền đường .

Nơi mà du khách không thể không bỏ qua khi đến với Phủ Giày đó là lăng bà chúa Liễu, một công trình văn hoá có giá trị cao. Lăng được xây dựng vào năm 1938 bằng đá xanh. Du khách vào lăng theo bốn hướng chính Đông - Tây - Nam - Bắc, trên mỗi cửa đặt một bông sen. Bàn thờ bà chúa Liễu đặt ở hai toà phương đăng, bên cạnh có văn bia ca ngợi công đức của bà.

Du khách trảy hội Phủ Giày vừa để dự ngày giỗ Mẹ, vừa để thỏa nguyện tâm linh và được ngắm nhìn một quần thể kiến trúc lăng chùa truyền thống vô cùng độc đáo.

Hội Phủ Giày thực sự hấp dẫn khách bởi sự đan xen, hòa quyện giữa những nghi thức trang trọng cùng những hoạt động văn hóa dân gian sôi nổi, đặc sắc.

(Theo VTV)