Kể từ ngày 1/1/2008, tỉnh Yên Bái đã triệt để cấm các loại xe công nông, xe tự chế theo đúng các quy định của Nhà nước. Cho dù Yên Bái là địa phương có số xe công nông không nhiều do những năm qua nhiều người dân đã chủ động mua sắm ô tô tốt hoặc chuyển đổi ngành nghề, chuyển đổi xe nhưng trong năm 2007 vẫn còn 176 xe công nông phải biến thành sắt vụn!

Nhờ được tuyên truyền kỹ nên người dân đã chấp hành tốt quy định của Nhà nước và ai ai cũng hiểu được rằng chẳng nên để những khối sắt rỉ nổ phành phạch, phun khói đen ngòm, rệu rã trên đường phố, nhưng xét về mặt xã hội nó cũng đã tạo ra nhiều việc làm, nuôi sống nhiều gia đình, góp sức vận chuyển hàng hóa, nhất là nông lâm sản.

Người ta đã nói về nó trong ngày cáo chung bằng một câu rất cương quyết nhưng cũng đầy biết ơn rằng: "Sứ mệnh lịch sử của những chiếc xe công nông đã hết". Chuyện xe công nông ở Yên Bái đã đi vào quên lãng, hôm nay câu chuyện thời sự đối với dân tài xế ô tô là Tiêu chuẩn EURO II, một tiêu chuẩn bắt buộc đối với khí thải động cơ ô tô khi nó tham gia lưu hành.

Theo quy định của Cục Đăng kiểm Việt Nam, bắt đầu từ ngày 1/7/2008, tất cả các xe ô tô đang lưu hành trên cả nước bao gồm cả xe sản xuất và lắp ráp tại Việt Nam, cũng như những xe đi đăng kiểm lại phải đảm bảo tiêu chuẩn mới về khí thải (tiêu chuẩn EURO II) mới được lưu hành. Cụ thể là, các xe có động cơ xăng giới hạn tối đa cho phép của khí thải không quá 4,5 CO, không quá 1.200 ppm với động cơ 4 kỳ, 7.800 ppm với động cơ 2 kỳ và 3.300 ppm đối với động cơ có kết cấu đặc biệt. Với động cơ diesel, giới hạn không quá 72% HSU.

Ngay sau khi các phương tiện thông tin đại chúng đăng tải Quyết định từ ngày 1/7/2008 áp dụng Tiêu chuẩn EURO II trên toàn quốc, thay vì chỉ ở 5 thành phố lớn là Hải Phòng, Hà Nội, Đà Nẵng, thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ, người dân, nhất là các chủ phương tiện ô tô tải và xe con cũ không giấu được sự lo lắng. "Không lo sao được, cái xe này tôi mới mua lại, giá gần 200 triệu đồng, nó là nguồn sống của gia đình tôi, niên hạn còn hơn 10 năm nữa, động cơ rất khỏe nhưng biết thế nào được, máy dầu xe nào mà khói chẳng đen. Các bác đăng kiểm đo đo, đếm đếm rồi kết luận xe em không đạt tiêu chuẩn là em đứt" - tâm sự của ông Nguyễn Nguyên, chủ xe KIA trọng tải 1,5 tấn.

Anh Tuấn ở Yên Bình có nỗi lo khác: "Trước kia tôi chạy xe công nông, do Nhà nước cấm nên tôi cố mãi mới mua được cái FORCIA này. Xe mua gần một năm, mới trả được nửa tiền vay ngân hàng, lo làm, lo ăn, lo trả vốn đã mệt, nay thêm nỗi lo tiêu chuẩn khí thải nữa". Nỗi lo lắng của anh không phải là không có cơ sở. Đành rằng, xe anh mới mua, loại xe FORCIA đạt tiêu chuẩn EURO II khi xuất xưởng thật, nhưng mua về toàn chở nặng, đi vào đường thôn quê, đèo dốc, đến giờ mỗi khi xe chở nặng khói đã phun ra ống bô ầm ầm. "Nếu mà nhân viên đăng kiểm ga hết cỡ một lúc thì cũng không biết thế nào được" - anh Tuấn than thở.

Tâm trạng lo lắng của anh Nguyên và anh Tuấn kể trên là có thật nhưng cũng chẳng là gì so với “nỗi sầu” của những ông chủ những chiếc xe cũ kỹ, cà tàng, nói theo dân buôn xe là "đời sâu thẳm".

Theo báo cáo của Trung tâm Đăng kiểm Yên Bái thì năm 2007, Trung tâm đã đăng kiểm 498 xe ô tô có tuổi đời trên 20 năm, hơn 200 xe sản xuất những năm 89 - 90 của thế kỷ trước; đặc biệt có đến 28% số ô tô được xếp vào loại cũ, phải quan tâm đặc biệt về an toàn, kỹ thuật.

Trước đây Báo Yên Bái đã có bài viết "Yên Bái - cuộc đổ bộ của những chiếc xe cà tàng" cảnh báo nhiều người vì niềm đam mê, vì thiếu hiểu biết đã đi mua những chiếc xe cũ kỹ về chạy.  Người ta bảo "Mất tiền thì xà phòng cũng phải ăn", lỡ mua rồi chịu khó đi xưởng sửa chữa và cố móc hầu bao mua xăng, nay không khéo xe ra bãi rác vì tiêu chuẩn kỹ thuật không bảo đảm.

Anh bạn trong xóm tôi có con xe thuộc loại "liên hợp quốc", theo sổ đăng kiểm thì nó xuất xưởng năm 1984. Anh cũng luôn tự hào vì mình có xe hơi, mà đã là xe hơi thì "mưa không tới mặt, nắng chẳng tới đầu". Giờ thì EURO II , xe người ta phụ tùng dễ kiếm có thể sửa chữa thay thế được cho bảo đảm, còn xe anh “đời sâu thẳm”, "hàng độc" thế có khi phải lên mạng mà tìm mua tổng thành ở một viện bảo tàng nào đó may ra mới có mà thay thế!

Chiều ngày 1/7/2008, chúng tôi có mặt tại Trung tâm Đăng kiểm Yên Bái. Rất tiếc, buổi sáng Trung tâm tạm nghỉ và hiện tại Trung tâm đang chuẩn bị đăng kiểm 4 chiếc xe thì cả 4 đều còn rất mới, có xe vượt xa cả Tiêu chuẩn EURO II.

Ông Vũ Huấn - Giám đốc Trung tâm cho biết: "Với trình độ cán bộ và phương tiện hiện có, Trung tâm đáp ứng tốt việc đăng kiểm với tiêu chuẩn hiện hành, trong đó có cả Tiêu chuẩn EURO II". Ông Huấn cũng bày tỏ băn khoăn khi Nhà nước áp dụng Tiêu chuẩn này. "Dân Yên Bái mình còn nghèo quá, phương tiện vốn ít, chủ yếu là xe cũ. Quy định của Nhà nước thì phải chấp hành, nhưng bà con có cái ô tô làm phương tiện kiếm sống, nguồn sống ấy có khi phải cắm ký cả nhà cửa mới mua được, nay không cho họ lưu hành, họ biết sống bằng gì? Anh em đăng kiểm đang phải đứng trong thế khó".

Không nói gì đến “hiệu ứng nhà kính”, Trái đất nóng lên, chỉ thấy việc mấy cái xe dầu phun khói đen ngòm khiến người đi sau xạm mặt, đen mũi, đi sau ô tô mà ai cũng như người mù mắt... đã quá bực mình!

Việc bảo vệ môi trường, lo cho sức khỏe của Trái đất và con người là rất cần thiết nên cấm các loại phương tiện gây ô nhiễm nặng là việc phải làm nhưng sau chuyện hàng trăm người thất nghiệp vì cấm xe công nông, hàng trăm người chưa biết đi bằng gì vì cấm xe tự chế, nay lại thêm hàng trăm người vốn đã quá lo lắng bởi đồng tiền, bát gạo trong thời buổi giá cả leo thang, nay lại thêm lo lắng trước nguy cơ "xe nghỉ, người nghỉ" vì EURO II thì cũng thật đáng ngại!

Lê Phiên