Thách thức mới của báo chí thời AI: Làm chủ công nghệ, giữ vững bản sắc

  • Cập nhật: Thứ sáu, 13/6/2025 | 8:01:10 AM

Giữa làn sóng công nghệ mới, báo chí Việt Nam đang đối mặt với những thách thức chưa từng có, từ việc xác minh thông tin, giữ vững "ngòi bút", cho đến chuyển đổi số toàn diện. Song song với thách thức là cơ hội: nếu tận dụng AI đúng cách, báo chí có thể bứt phá, tiếp cận công chúng sâu sắc và hiệu quả hơn.

Trí tuệ nhân tạo đã được một số tòa soạn báo tại Việt Nam sử dụng khá sớm.
Trí tuệ nhân tạo đã được một số tòa soạn báo tại Việt Nam sử dụng khá sớm.

AI - Công cụ hỗ trợ hay mối đe dọa nghề nghiệp?

AI mang lại nhiều tiện ích trong hoạt động báo chí: từ gợi ý cấu trúc bài viết, phân tích xu hướng độc giả đến hỗ trợ trình bày, thiết kế. Tuy nhiên, AI không có cảm xúc, đạo đức hay khả năng suy luận xã hội - những điều cốt lõi trong làm báo.

Tổng Biên tập Báo Cựu chiến binh Việt Nam, ông Đỗ Phú Thọ nhận định: Chuyển đổi số hiện nay không chỉ là một xu hướng mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc – được thể hiện rõ trong Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình chuyển đổi số quốc gia, đặt mục tiêu đến năm 2030, 100% cơ quan báo chí phải hoàn thành quá trình chuyển đổi số.

Tuy nhiên, với những cơ quan báo chí có thế mạnh về công nghệ, nhân sự trẻ, năng động thì thuận lợi hơn trong chuyển đổi số. Ngược lại, với các đơn vị như Báo Cựu chiến binh thì việc đào tạo và tái đào tạo đội ngũ cán bộ, phóng viên để thích ứng đang trở thành vấn đề sống còn. Nhưng chúng tôi vẫn giữ vững được cốt lõi: tinh thần làm báo cách mạng, bản lĩnh của những người lính làm báo. Đó là nền tảng quan trọng để chúng tôi tiếp tục đổi mới, làm chủ công nghệ mà không đánh mất bản sắc.

Theo ông Đỗ Phú Thọ, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay với nghề báo là làm thế nào giữ được đạo đức nghề nghiệp trong kỷ nguyên số, đặc biệt khi báo chí đang đứng trước sự cạnh tranh của trí tuệ nhân tạo (AI). Một số người có xu hướng cho rằng máy móc sẽ thay thế con người, nhưng tôi thì không nghĩ vậy. Công nghệ có thể hỗ trợ con người trong quá trình tác nghiệp, thậm chí thay thế một số công đoạn kỹ thuật, nhưng không thể thay thế hoàn toàn nhà báo, nhất là cái "tâm” và cái "tầm” trong làm báo.

 Máy móc dù tinh vi đến đâu cũng không có trái tim như con người. Đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội của người làm báo là điều không gì có thể thay thế. "AI là con dao hai lưỡi. Sử dụng tốt thì nâng cao chất lượng và tốc độ làm báo, nhưng nếu lạm dụng hoặc lệ thuộc, nó sẽ làm mất đi cái hồn, cái chất của người cầm bút”, ông Thọ nhấn mạnh.

Giữ vững lý tưởng, làm chủ công nghệ

Công nghệ số và AI đang tạo ra làn sóng thay đổi trong báo chí hiện đại, mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức mới. Bên cạnh việc ứng dụng công nghệ, chúng ta cũng cần quan tâm đến đạo đức nghề nghiệp trong thời đại số.

Nhà báo Hồ Quang Lợi, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, hiện là Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam cho rằng: "Chúng ta đang sống trong thời đại truyền thông kỹ thuật số, mạng xã hội phát triển rất mạnh mẽ. Trên mạng có những thông tin rất tốt, nhưng cũng không ít thông tin xấu độc. Tôi nghĩ rằng, trách nhiệm của người làm báo là phải gạn lọc, kiểm chứng những thông tin đó. Báo chí phải trở thành câu trả lời chính thống cho tất cả những vấn đề mà mạng xã hội đưa lên.

Tôi cho rằng, trong thời đại truyền thông số, nội dung vẫn là trái tim của báo chí. Có người nói "nội dung là vua", nhưng công nghệ cũng vô cùng quan trọng. Do đó, vừa phải có nội dung chất lượng, vừa phải biết ứng dụng thành tựu công nghệ để truyền tải mạnh mẽ thông điệp, để nội dung hay đến được với công chúng trên các nền tảng hiện đại".

Phương thức làm nghề có thể thay đổi, nhưng đạo đức nghề nghiệp, lý tưởng và tâm thế làm nghề thì không thể khác. Người làm báo phải giữ vững nguyên tắc: khách quan, công tâm, tôn trọng sự thật, bảo vệ công lý và lẽ phải, vì lợi ích của cộng đồng, của đất nước và nhân dân.

Báo chí không thể vượt mạng xã hội về tốc độ, nhưng có thể vượt trội về trách nhiệm, tính chuyên nghiệp và đạo đức nghề nghiệp. Đó chính là lợi thế của báo chí trong thời đại số.

Báo chí truyền thống không mất đi giá trị cốt lõi, nhưng phải biết ứng dụng công nghệ. Người làm báo hiện đại phải vừa vững vàng bản lĩnh chính trị, vừa tinh thông nghiệp vụ, và quan trọng là phải sử dụng được các công cụ truyền thông kỹ thuật số.

Nói cách khác, nhà báo bây giờ không chỉ làm nội dung hay, mà còn phải hiểu và làm chủ công nghệ. Quá trình sản xuất một tác phẩm báo chí hiện đại đòi hỏi sự kết hợp giữa nội dung và công nghệ. Nếu làm được điều đó, báo chí của chúng ta sẽ mạnh mẽ hơn trong thời đại mới.

Chuyển đổi số không chỉ là công nghệ

Ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương nhấn mạnh, chuyển đổi số trong báo chí không chỉ là mua phần mềm hay lập trung tâm dữ liệu, mà là một cuộc thay đổi toàn diện. Nhiều cơ quan báo chí bắt đầu thử nghiệm dùng AI để viết tin, nhưng các nghiên cứu cho thấy tỉ lệ sai sót rất cao. Một số hệ thống thậm chí còn tạo ra liên kết giả hoặc trả lời sai thông tin. Nếu nhà báo không tỉnh táo, rất dễ trích dẫn nhầm, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Lạm dụng AI trong tạo văn bản, hình ảnh, video thì có thể chúng ta vấp phải vấn đề bản quyền và sở hữu trí tuệ.

Tuy nhiên, nếu sử dụng đúng cách, AI có thể hỗ trợ nhà báo rất nhiều: từ đọc báo cáo, tóm tắt dữ liệu, theo dõi hành vi độc giả cho đến lập kế hoạch nội dung, hỗ trợ chuyên sâu trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế… Báo chí đang đứng trước những cơ hội vô cùng lớn lao nếu biết sử dụng khoa học công nghệ, đổi mới, sáng tạo. Điều quan trọng là phải hiểu công cụ và đặt nó vào đúng mục tiêu phục vụ xã hội.

Theo ông Minh, ngay cả một cơ quan báo chí nhỏ cũng có thể cạnh tranh sòng phẳng với các cơ quan báo chí lâu đời nếu biết đổi mới, sáng tạo. Đặc biệt, khi thiết bị truy cập của người dùng ngày càng đa dạng - từ điện thoại tới kính thông minh, thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR), metaverse – báo chí không thể đứng ngoài. Nếu không chủ động nghiên cứu AI, dữ liệu lớn, đặc biệt là AI tạo sinh và AI Agent, thì sẽ tụt hậu.

Báo Nhân Dân hiện đã đổi mới mạnh mẽ, sử dụng hệ thống quản trị hiện đại tích hợp trí tuệ nhân tạo để phân tích hành vi độc giả, đầu tư sản xuất nội dung chất lượng cao như: infographic, video, Mega Story, Long-form… Trong khi nhiều tờ báo chạy theo nội dung ngắn để câu view, Báo Nhân Dân lại tập trung phát triển các chuyên trang chuyên sâu – rất phù hợp để huấn luyện AI với nguồn dữ liệu báo chí chính thống.

"Yếu tố sống còn của báo chí số là xây dựng độc giả trung thành. Chỉ 20% độc giả trung thành có thể mang lại tới 80% lợi nhuận và uy tín. Chúng ta đã qua giai đoạn "nền kinh tế sự chú ý", giờ đây, sự gắn bó, tương tác và lòng trung thành mới là then chốt. Nếu mỗi sáng người đọc chủ động gõ tên báo để truy cập, đó là thành công. Ngược lại, chỉ dựa vào người xem qua link mạng xã hội thì rất khó giữ chân họ lâu dài,” ông Minh nhấn mạnh.

Có thể nói, đây là lúc báo chí cần thay đổi từ gốc: cách đào tạo nhà báo, cách phát hành nội dung và tương tác với công chúng Nhiều cơ quan báo chí hiện nay đã áp dụng phòng tin kỹ thuật số hội tụ, tận dụng AI để sản xuất video, khai thác dữ liệu người đọc nhằm tối ưu nội dung theo nhu cầu từng cá nhân. Tuy nhiên, không thể chỉ trông vào công nghệ mà thiếu nguồn lực con người.

Ông Lê Quốc Minh cũng chia sẻ, thời gian tới, Hội Nhà báo Việt Nam sẽ tăng cường các hoạt động bồi dưỡng kỹ năng làm báo thời AI, kết hợp đào tạo nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp. Dự kiến trong dịp này sẽ đào tạo cho khoảng 3.000 nhà báo. Làm chủ công nghệ là bắt buộc, nhưng không quên rằng cái lõi của báo chí vẫn là con người và sự thật.

(Theo VOV)

Các tin khác
Các doanh nghiệp tham gia tập huấn ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động của doanh nghiệp do Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức tháng 5/2025.

Với lợi ích nâng cao năng lực cạnh tranh và tối ưu hóa hiệu suất hoạt động, chuyển đổi số (CĐS) đang là giải pháp nhiều tiềm năng cho các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Để xây dựng nền tảng giúp doanh nghiệp tiếp cận CĐS hiệu quả từ gốc, tỉnh đã có chiến lược cụ thể, đồng bộ từ hạ tầng kỹ thuật đến đào tạo nhân lực, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp từng bước làm chủ về công nghệ, chủ động tiếp cận, xây dựng các sản phẩm và sáng tạo các dịch vụ, giải pháp, mô hình kinh doanh mới dựa trên nền tảng công nghệ số… nhằm bắt kịp xu thế, hướng tới phát triển bền vững.

Mua sắm trực tuyến lên ngôi giúp nông dân trên địa bàn tỉnh tiếp cận thị trường rộng lớn hơn thay vì chỉ phụ thuộc vào các thương lái địa phương.

Công nghệ số hiện đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân Việt Nam nói chung và tỉnh Yên Bái nói riêng, thay đổi mạnh mẽ cách chúng ta làm việc, học tập, giao tiếp và giải trí.

Đoàn viên, thanh niên là lực lượng tham gia sôi nổi trong các hoạt động chuyển đổi số.

Sau 4 năm nỗ lực triển khai Nghị quyết 51 của tỉnh ủy về chuyển đổi (CĐS) số tỉnh Yên Bái giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030. Yên Bái đang chứng kiến một cuộc “thay da đổi thịt” ngoạn mục nhờ CĐS. Từ những mô hình “điểm” trong từng lĩnh vực của đời sống, đến những thành tựu toàn diện cấp tỉnh, CĐS không chỉ hiện đại hóa cách thức vận hành xã hội mà còn hướng tới mục tiêu phát triển “xanh, hài hòa, bản sắc, hạnh phúc”, đặt nền móng vững chắc cho một tương lai số bền vững.

Quang cảnh buổi tọa đàm

Sáng 9/6, tại TP Hồ Chí Minh đã diễn ra Tọa đàm "Vai trò của báo chí góp phần trong việc tuyên truyền Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân".

Xem các tin đã đưa ngày:
Tin trong: Chuyên mục này Mọi chuyên mục