Từ khi Pháp lệnh về DQTV được ban hành năm 1996, tỉnh đã tổ chức khảo sát thực tế lực lượng DQTV, nghiên cứu thâm nhập thực tế 269 xã, phường, cơ quan, ban, ngành, phân tích tổng hợp báo cáo dự kiến điều chỉnh lực lượng DQTV có chất lượng, số lượng hợp lý, phù hợp với Pháp lệnh. Qua khảo sát, làm điểm tại thị xã Nghĩa Lộ và nhân rộng tại các huyện, đã xây dựng được 24 ban chỉ huy quân sự cơ quan, tổ chức cấp tỉnh; xây dựng lực lượng DQTV luân phiên tại xã Cường Thịnh - Trấn Yên, xã Động Quan - Lục Yên; dân quân luân phiên làm nhiệm vụ tập trung tại Tân Nguyên- Yên Bình.

Quan điểm xây dựng lực lượng DQTV của tỉnh là “cơ bản- thiết thực- vững chắc” theo sự chỉ đạo của Quân khu “vững toàn diện- mạnh có trọng điểm”, xây dựng có chọn lọc, lấy chất lượng chính trị làm chính. Việc đăng ký độ tuổi DQTV đã được thực hiện nghiêm túc theo qui định vào tháng 4 hàng năm. Phương pháp đăng ký tập trung và gián tiếp thông qua các tổ trưởng nhân dân, trưởng thôn bản. Công tác kiện toàn ban chỉ huy quân sự (CHQS) cơ sở và thôn, đội trưởng được làm thường xuyên, bảo đảm chỉ huy, chỉ đạo kịp thời lực lượng DQTV.

Hàng năm, tỉnh đã tập trung chỉ đạo các địa phương tổ chức xây dựng củng cố theo đúng thông tư hướng dẫn của trên. Năm 2006, tỷ lệ DQTV nòng cốt toàn tỉnh còn cao (2,6%), đến nay đạt 1,89% so với dân số. Chất lượng DQTV đã được nâng lên, trong đó chú trọng chất lượng dân quân cơ động và lực lượng DQTV phòng không. Tỷ lệ đảng viên trong DQTV năm 1996 là 15,4%, đến nay đã đạt 19,5%; đoàn viên từ 38,9% năm 1996, nay đạt 65%; tỷ lệ phục viên, xuất ngũ trong lực lượng từ 8% hiện còn 3%. Hiện toàn tỉnh có 180 xã đội trưởng thì có 178 đồng chí là đảng viên, 153 đồng chí trong cấp uỷ, 186 đồng chí đã qua đào tạo trung cấp quân sự...

Các lực lượng dân quân cơ động, binh chủng và lực lượng tại chỗ đã được biên chế đầy đủ các đầu mối. Trong xây dựng lực lượng vững mạnh- rộng khắp, công tác tập huấn, huấn luyện luôn được coi trọng. Tháng 3 hàng năm, tỉnh duy trì tốt việc tổ chức ra quân huấn luyện theo cụm. Trước khi bước vào huấn luyện, cán bộ quân sự các cấp đều được tập trung tập huấn theo phân cấp.

Từ 1996 đến nay, toàn tỉnh đã tổ chức được 203 lớp cho trên 14 ngàn lượt cán bộ tham gia. Mỗi huyện, thị đều thực hiện huấn luyện điểm 2 cơ sở và được tiến hành đồng bộ ở cấp tỉnh và huyện theo chương trình huấn luyện cơ bản, 100% các đơn vị được huấn luyện đúng nội dung chương trình, thời gian qui định, sát thực tế địa phương. Do kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự với hội thi, hội thao, diễn tập ở các cấp, nên kết quả huấn luyện ngày càng được nâng cao. Hàng năm, 100% cơ sở DQTV đã xây dựng được kế hoạch hoạt động chiến đấu trị an, bảo vệ cơ quan, đơn vị và trực sẵn sàng chiến đấu.

Các đơn vị DQTV thường xuyên nắm chắc địa bàn, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng tổ chức tuần tra, canh gác chống buôn bán, vận chuyển lâm sản trái phép, triệt phá hàng chục ha cây thuốc phiện, phá huỷ hàng ngàn quả đạn, bom, mìn sót lại sau chiến tranh. Trên 4 vạn lượt DQTV tham gia xây dựng cơ sở chính trị, làm công tác dân vận, đồng thời là lực lượng xung kích đi đầu trong chuyển đổi cơ cấu kinh tế, xây dựng cơ sở hạ tầng địa phương.

Tỉnh đã giao cho Bộ CHQS tỉnh, phối hợp với Sở Tài Chính phân bổ ngân sách chi trả phụ cấp quản lý cho cán bộ dân quân, có phụ cấp biên chế cho xã, phường đội phó, cán bộ chiến sỹ DQTV khi tham gia làm nhiệm vụ được hỗ trợ ngày công lao động với mức tối thiểu là 0,04 hệ số lương cơ bản. Về trang phục đã bảo đảm 100% cho cán bộ CHQS các cấp, cán bộ phân đội, thôn đội trưởng, chiến sỹ cơ động binh chủng, 50% chiến sỹ thuộc lực lượng tại chỗ đúng tiêu chuẩn.

Sau hơn 12 năm thực hiện triển khai Pháp lệnh DQTV, cấp ủy, chính quyền địa phương, các ban, ngành, đoàn thể đã nhận thức đúng đắn về công tác DQTV, xác định đây là một nội dung quan trọng trong xây dựng, củng cố lực lượng vũ trang địa phương; gắn phát triển kinh tế- xã hội với giữ vững quốc phòng - an ninh là nhiệm vụ không thể tách rời, góp phần xây dựng và chuẩn bị cho diễn tập khu vực phòng thủ tỉnh năm 2009 đạt kết quả.

Huy Văn