Suốt một thời gian dài do cơ chế, chính sách nên việc thanh toán vốn trở thành gánh nặng của ngành kho bạc và cả những nhà thầu tham gia thi công các công trình. Nói như vậy vì trước đây kiểm soát vốn xây dựng cơ bản và vốn sự nghiệp có tính chất đầu tư phải thực hiện theo Thông tư số 44 của Bộ Tài chính và theo Quy trình 601/2003 của KBNN Trung ương. Đây là bộ thủ tục khá rườm rà vì nó quy định KBNN phải có trách nhiệm kiểm tra đơn giá, định mức đầu tư (quy trình lên đến 7 ngày)… mất rất nhiều thời gian và công sức.

Việc chuyển vốn cũng theo hình thức thông báo mức đầu tư nên tình trạng phải chờ vốn hay các nhà thầu phải vay vốn, chiếm dụng vốn lẫn nhau để làm dẫn đến hiệu quả thấp, thời gian thi công kéo dài và nhất là tình trạng nhà thầu thua lỗ một cách oan uổng (công trình làm xong, hạch toán có lãi nhưng việc thanh toán quá chậm, có khi kéo dài mấy năm trời, nhà thầu phải trả lãi cho ngân hàng dẫn đến lỗ). Khắc phục tình trạng này, Chính phủ đã ra Nghị định 99, Bộ Tài chính có Thông tư 27 về quản lý chi phí đầu tư. Theo đó, KBNN không chịu trách nhiệm kiểm soát đơn giá và định mức đầu tư mà chủ đầu tư phải tự chịu trách nhiệm trước cấp trên mình cũng như trước pháp luật.

Cùng với đó, KBNN Trung ương cũng đã ban hành Quy trình số 297 thay thế Bộ quy trình 601 với nội dung cải cách bộ chứng từ thanh toán mà chủ đầu tư phải nộp vào KBNN (trước đây chủ đầu tư phải hoàn thành 4 loại hồ sơ gồm: phiếu thanh toán giá trị khối lượng; giấy uỷ nhiệm tạm ứng vốn đầu tư; bảng kê thanh toán vốn đầu tư; giấy đề nghị thanh toán vốn đầu tư), thực hiện quy trình 297 chủ đầu tư chỉ phải thực hiện một loại giấy duy nhất là “Đề nghị thanh toán vốn đầu tư” và nhất là việc Bộ Tài chính ban hành Thông tư 130 về việc thay đổi hình thức kiểm soát trong thanh toán “Thanh toán trước, kiểm soát sau đối với chứng từ thanh toán tạm ứng và loại chứng từ thanh toán nhiều lần”. Cơ chế tạm ứng thông thoáng với việc quy định mức tạm ứng tối thiểu là 25%, không khống chế mức tối đa và KBNN chỉ việc căn cứ vào bản thoả thuận giữa chủ đầu tư và nhà thầu để tiến hành chi tạm ứng thực sự trở thành một “liều thuốc bổ” cho các nhà thầu.

Bà Hoàng Thị Điệp - Trưởng phòng Thanh toán vốn đầu tư KBNN Yên Bái cho biết: cơ chế chính sách có sự cải tiến mạnh mẽ đã giúp ngành KBNN và cả các nhà thầu cởi bỏ được gánh nặng, tăng hiệu quả kinh tế, trong đó việc tiết kiệm được thời gian thi công, xét duyệt hồ sơ, chứng từ… là khá rõ và việc quản lý ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản vẫn được thực hiện tốt. Về phần mình, KBNN Yên Bái cũng đã đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, vận hành theo quy chế giao dịch “một cửa”.

Việc thanh toán vốn đầu tư  được thực hiện một cách công khai, dân chủ và đúng quy trình. Để làm được điều này, 7 cán bộ của Phòng Thanh toán vốn đầu tư đã không ngừng rèn luyện, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, trong đó tham dự đầy đủ các lớp tập huấn triển khai các văn bản, quy định và quy trình mới; nắm rõ các bước, các thủ tục quy định trong việc xây dựng cơ bản nói chung và thanh toán vốn xây dựng cơ bản nói riêng… Chính sự cố gắng này cộng với cơ chế, chính sách có sự đổi mới nên công tác thanh toán vốn xây dựng cơ bản được thực hiện nhanh gọn hơn trước.

Từ đầu năm đến nay, KBNN Yên Bái đã thanh toán gần 700 danh mục, hồ sơ với số tiền lên tới trên 1400 tỷ đồng, trong đó có các chương trình, dự án lớn như: kiên cố hoá trường lớp học; chương trình xây dựng giao thông, thuỷ lợi, y tế bằng trái phiếu Chính phủ; chương trình xây dựng cơ bản tập trung vốn trung ương và địa phương; tiểu dự án đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai. Tất cả các khoản vốn đều được chi trả nhanh chóng, kịp thời và chính xác, giúp các nhà thầu có điều kiện thi công và hoàn thành công trình đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng, sớm đưa vào sử dụng phát huy hiệu quả.

Lê Phiên