Dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp không chỉ khiến công tác phát triển đối tượng gặp nhiều khó khăn mà công tác thu, thu nợ BHXH cũng bị ảnh hưởng lớn. Theo báo cáo của BHXH tỉnh, tính đến ngày 31/8, tổng số nợ BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn tỉnh là trên 69 tỷ đồng.
Trong đó, số tiền ngân sách Nhà nước còn thiếu là 6,6 tỷ đồng; số tiền đơn vị sử dụng lao động nợ là trên 60 tỷ đồng, tăng 3,4 tỷ đồng so với cùng kỳ năm trước, tỷ lệ nợ 3,29%. Đáng chú ý có 249 đơn vị, doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT, BHTN từ 3 tháng trở lên với tổng số tiền là 33,6 tỷ đồng, trong đó có 63 đơn vị đã dừng hoạt động với số tiền nợ trên 7,3 tỷ đồng.
Một số doanh nghiệp có số nợ lớn, thời gian nợ kéo dài, thậm chí đã được thanh, kiểm tra nhiều lần nhưng không chấp hành nghiêm kết luận thanh tra.
Đơn cử như Công ty TNHH Du lịch và Thương mại Hồng Nhung chỉ còn 3 lao động nhưng nợ kéo dài 65 tháng với số tiền trên 598 triệu đồng; Công ty cổ phần Mông Sơn có 62 lao động, nợ kéo dài 16 tháng với số tiền 2,6 tỷ đồng; Công ty TNHH Doanh Mùi hiện có 10 lao động, nợ kéo dài 31 tháng với số tiền hơn 328 triệu đồng; Công ty cổ phần Đầu tư và Xây dựng Thương mại Long Phú Cường, 13 lao động, nợ kéo dài 25 tháng với số tiền 279 triệu đồng; Công ty TNHH Thủy điện Nậm Tục có 28 lao động, nợ kéo dài 12 tháng với số tiền 455 triệu đồng; Công ty TNHH Sản xuất Y học cổ truyền và Đông dược Thế Gia có 23 lao động, nợ kéo dài 16 tháng với số tiền trên 356 triệu đồng…
Nguyên nhân nợ BHXH tăng cao do đại dịch Covid-19 đã tác động tiêu cực đến hoạt động sản xuất kinh doanh, khiến một số doanh nghiệp gặp khó khăn; công tác thanh tra, kiểm tra bị hạn chế nên khó khăn trong việc đôn đốc thu hồi nợ.
Bên cạnh nguyên nhân khách quan kể trên thì cũng có những trường hợp vẫn cố tình trốn tránh, vi phạm chính sách BHXH, BHYT khi mà các chế tài xử phạt chưa cao; ý thức tuân thủ pháp luật của chủ sử dụng lao động chưa nghiêm, nhiều doanh nghiệp đã thu tiền BHXH của NLĐ nhưng không đóng vào Quỹ BHXH mà sử dụng vào mục đích khác.
Mặt khác, nhiều trường hợp NLĐ cần việc làm, cần thu nhập nên chưa quan tâm đến việc trích đóng BHXH, BHYT, trong khi đó tổ chức công đoàn cơ sở ở một số đơn vị, doanh nghiệp còn yếu, chưa dám đấu tranh để bảo vệ quyền lợi hợp pháp chính đáng của NLĐ.
Việc xử lý sau thanh tra, kiểm tra tại các doanh nghiệp nợ còn nhiều hạn chế, chưa có biện pháp xử lý triệt để các trường hợp vi phạm về trốn đóng, nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN. Nhiều doanh nghiệp không thực hiện kết luận sau thanh tra, kiểm tra.
Công tác khởi kiện chưa được thực hiện: theo Luật BHXH số 58/2014/QH13, từ ngày 1/1/2016 cơ quan BHXH không có quyền khởi kiện ra tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH mà giao quyền khởi kiện cho tổ chức công đoàn. Tuy nhiên, đến nay trên địa bàn tỉnh tổ chức công đoàn chưa thực hiện khởi kiện được đơn vị nào. Việc lập hồ sơ truy cứu trách nhiệm hình sự đối với doanh nghiệp trốn đóng, nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN chưa được thực hiện theo quy định của Bộ luật Hình sự sửa đổi.
Mặc dù số tiền nợ của các đơn vị sử dụng lao động trong tỉnh không lớn như các tỉnh khác nhưng việc các đơn vị, doanh nghiệp nợ BHXH chính là đang nợ quyền lợi NLĐ, bởi khi các đơn vị sử dụng lao động nợ BHXH ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các chế độ chính sách đối với NLĐ, nhất là khi họ đang trong thời kỳ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động không được thanh toán chế độ; một số NLĐ đến tuổi nghỉ hưu không được hưởng trợ cấp hưu trí.
Để khắc phục tình trạng nợ đọng BHXH, trong thời gian tới, BHXH tỉnh phối hợp với các ngành liên quan tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật của người sử dụng lao động, NLĐ trong thực hiện chính sách BHXH, BHYT; tiếp tục triển khai các biện pháp trong việc đôn đốc, nhắc nhở, bám sát và có những biện pháp xử lý kịp thời đối với các đơn vị, doanh nghiệp nợ đọng tiền BHXH, BHYT.
Bên cạnh đó, BHXH tăng cường thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật BHXH, BHYT kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm, nhất là các hành vi trốn đóng, nợ tiền, gian lận để hưởng chế độ, trục lợi BHXH, BHYT.
Cùng với các giải pháp của cơ quan chức năng, NLĐ tại các đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT cũng cần nâng cao kiến thức pháp luật, chủ động đấu tranh bảo vệ quyền lợi của mình khi bị xâm phạm. Đặc biệt, cần sự vào cuộc mạnh mẽ của tổ chức công đoàn, cơ quan tòa án… kiên quyết xử lý những trường hợp vi phạm mới hy vọng hạn chế được việc trục lợi chính sách BHXH, bảo đảm quyền lợi cho NLĐ.
Văn Thông
