Điểm dừng chân đầu tiên của chúng tôi là xã Xuân Tầm - xã đặc biệt khó khăn của huyện Văn Yên với trên 90% dân số là dân tộc Dao. Chủ tịch UBND xã Đặng Phúc Châu vừa đi thăm công trình về phấn khởi khoe: "Chương trình 135 giai đoạn II kinh phí đã thực hiện từ năm 2006 đến nay đạt 2 tỷ 211 triệu đồng.

Các công trình đã đầu tư cho xã gồm: đường giao thông, ngầm tràn Khe Lép 1 và 2, nhà lớp học thôn Làng Vắng, thôn Khe Đóm. Hiện nay đường điện 0,4KV thôn 1 Khe Lép dài 1.750m vốn đầu tư 395 triệu đồng đang tiến hành chôn cột và lắp đặt đường dây, dự kiến  đến tháng 10 sẽ có điện. Ngoài ra, Chương trình 135 giai đoạn II còn đầu tư  cho hỗ trợ phát triển sản xuất, chuyển dịch cơ cấu kinh tế với số tiền 234 triệu đồng để mua các trang thiết bị như: máy tuốt lúa, máy cày, máy phun thuốc trừ sâu, hỗ trợ mua phân bón, giống ngô lai, bò giống…".

Các công trình xây dựng, xã đã thành lập ban giám sát, nhằm theo dõi, quản lý trong quá trình thi công, chỉ riêng máy cày đầu tư cho nhân dân  là không phù hợp bởi Xuân Tầm có diện tích ruộng nước nhỏ hẹp, không tập trung, nhiều thôn chủ yếu là ruộng bậc thang do vậy việc triển khai các hợp phần của dự án vẫn chậm tiến độ…

 Được biết, Chương trình 135 giai đoạn II, toàn huyện Văn Yên có 5 xã và 13 thôn bản nằm ở 6 xã vùng II được hưởng lợi từ dự án, với tổng kinh phí đầu tư trong 3 năm( 2006-2008) dự ước là 12 tỷ 347 triệu đồng. Trong đó xây dựng cơ bản 11 tỷ 304 triệu đồng; vốn hỗ trợ các dịch vụ cải thiện nâng cao đời sống nhân dân 501 triệu đồng; dự án hỗ trợ phát triển sản xuất 750 triệu đồng…

Qua đánh giá kết quả Chương trình 135 giai đoạn II của 5 xã và 13 thôn sau 3 năm triển khai dự án đã giảm 558 hộ nghèo: năm 2006 là 146 hộ; năm 2007 là 192 hộ; dự kiến năm 2008 là 220 hộ. Tuy vậy, huyện vẫn đang gặp phải một số khó khăn như: các công trình thiết yếu mới tập trung đầu tư ở khu vực các xã vùng cao, vùng sâu, vùng xa, đường giao thông đi lại khó khăn, cộng với trình tự làm thủ tục đầu tư dự án phải mất nhiều thời gian dẫn đến tiến độ triển khai dự án chậm...

Điểm thứ hai chúng tôi đến tìm hiểu về hiệu quả đầu tư của Chương trình 135 là xã Kiên Thành - xã vùng cao đặc biệt khó khăn của huyện Trấn Yên. Kiên Thành đã được đầu tư của Chương trình 135 giai đoạn I, nay tiếp tục giai đoạn II. Các đồng chí lãnh đạo địa phương cho biết: sau 3 năm triển khai, Kiên Thành mới thực hiện đầu tư xây dựng cơ bản đạt 2 tỷ 335 triệu đồng; hỗ trợ phát triển sản xuất 125 triệu đồng. Qua kiểm tra các công trình xây dựng trên địa bàn xã như : trường học, trạm y tế cho thấy chất lượng các công trình đầu tư khá tốt, hiệu quả sử dụng cao...

Huyện Trấn Yên có 4 xã gồm: Việt Hồng, Kiên Thành, Quy Mông, Văn Lãng và 49 thôn bản thuộc 12 xã vùng II được hưởng Chương trình 135 giai đoạn II. Kết quả qua 3 năm triển khai dự án, tổng vốn đầu tư là 12 tỷ 560 triệu đồng. Theo đồng chí Nguyễn Thị Huấn - Chủ tịch UBND huyện thì, hiện nay Trấn Yên đang gặp phải một số khó khăn như: các thôn bản thuộc các xã vùng II thuộc diện được đầu tư Chương trình 135 giai đoạn II nhưng đến nay sắp hết năm 2008, nhưng các thôn bản này vẫn chưa được đầu tư. Mặt khác huyện còn gặp phải khó khăn là việc thực hiện chính sách hỗ trợ cho học sinh nghèo tại các nơi được đầu tư Chương trình 135 giai đoạn II, qua khảo sát lên tới gần 700 cháu cần được hỗ trợ, trong khi đó tiền hỗ trợ chỉ cho trên 300 cháu, nên đã qua 2 lần khảo sát và bình xét nhưng số tiền trên đến nay vẫn chưa triển khai được…

Mặc dù tỉnh đã thành lập ban chỉ đạo và phân công nhiệm vụ cụ thể cho các ngành thành viên và phân cấp cho xã làm chủ đầu tư một số hạng mục công trình quy mô nhỏ, ít phức tạp song tiến độ triển khai thực hiện dự án vẫn chậm, ảnh hưởng không nhỏ tới phát triển kinh tế - xã hội. Chương trình 135 giai đoạn II, đến nay Yên Bái có 64 xã và 148 thôn bản thuộc 7 huyện được tham gia chương trình, với tổng kinh phí đã thực hiện trong 3 năm (2006-2008) ước đạt 149 tỷ 049 triệu đồng. Trong đó, dự án xây dựng cơ sở hạ tầng 118 tỷ 136 triệu đồng; Dự án phát triển sản xuất 20 tỷ. 587 triệu đồng; Dự án đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ xã, thôn bản và cộng đồng 6 tỷ 863 triệu đồng; Dự án cải thiện đời sống và trợ giúp pháp lý 3 tỷ 823 triệu đồng...

Qua đánh giá theo nguồn ngân sách về xây dựng cơ sở hạ tầng, Yên Bái mới thực hiện đạt 69,08% kế hoạch; Dự án phát triển sản xuất đạt 66,08% kế hoạch và Dự án nâng cao năng lực cho cán bộ xã và cộng đồng đạt 54,63% kế hoạch… Nguyên nhân tiến độ chậm là do thời gian thực hiện dự án còn mang tính thời vụ, do vậy vốn bổ sung, điều chỉnh kế hoạch khó có khả năng thực hiện được; công tác lập kế hoạch có sự tham gia của người dân còn mới mẻ, mặt khác ngay cả cán bộ huyện, xã dù đã qua tập huấn nhưng việc xác định đầu tư vẫn chưa sát với thực tế của địa phương. Một nguyên nhân nữa là do dự án đầu tư tập trung vào vùng đồng bào dân tộc, đặc biệt khó khăn, cơ sở hạ tầng còn khó khăn; trình độ năng lực quản lý điều hành của đội ngũ cán bộ cơ sở còn hạn chế, dân trí không đồng đều đã ảnh hưởng đến quá trình triển khai thực hiện nên dẫn tới tình trạng tiền thì có nhưng công trình triển khai chậm không giải ngân được…

Để Chương trình 135 giai đoạn II sớm mang lại hiệu quả đối với đồng bào dân tộc ở các xã vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, ban chỉ đạo của tỉnh và các ngành chức năng có liên quan cần phải sớm có chủ trương đầu tư hàng năm để các địa phương có thời gian tổ chức thực hiện; đối với hợp phần hỗ trợ sản xuất nông nghiệp cần bám sát vào yếu tố thời vụ để triển khai dự án cho phù hợp; các địa phương được hưởng lợi từ dự án cần phải tích cực vận động nhân dân giải phóng mặt bằng để xây dựng các công trình... Có như vậy, việc thực hiện các dự án Chương trình 135 giai đoạn II trên địa bàn tỉnh mới đảm bảo tiến độ.

 Thạch Phong