Nằm ven bờ sông Chảy, Tô Mậu là nơi quần cư của nhân dân các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Kinh. Xã còn có đường tỉnh lộ nối từ quốc lộ 70 vào trung tâm huyện chạy qua địa bàn, thuận lợi cho giao lưu, phát triển kinh tế -xã hội. Mặc dù vậy, ở đây vẫn còn những thôn bản tồn tại những tập tục lạc hậu, gây không ít khó khăn cho công tác y tế cơ sở.

Nhiều năm trở lại đây, Trạm đã thực hiện hiệu quả nhiệm vụ khám và chữa bệnh, tiêm chủng mở rộng, phòng chống HIV/AIDS, vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng chống sốt rét, chăm sóc sức khỏe sinh sản… Trạm phối hợp với đội ngũ cán bộ y tế thôn bản tích cực thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền, phòng chống dịch bệnh, tiêm chủng mở rộng, truyền thông về dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe sinh sản; tham gia tổ chức hoạt động vệ sinh môi trường tại thôn và cấp phát viên sắt cho phụ nữ trong độ tuổi từ 15 – 49 tuổi; khám và cấp thuốc tẩy giun 6 tháng một lần tại các thôn bản.

Trạm cũng đã tổ chức tốt việc tiêm chủng đầy đủ các loại vắc-xin cho 51 trẻ em trong độ tuổi; vận động nhân dân ngủ màn chống muỗi phòng sốt rét, mặc áo ấm trong mùa đông, ăn uống hợp vệ sinh… Năm 2007 và từ đầu năm đến nay, trên địa bàn xã không có dịch bệnh lớn xảy ra, chỉ rải rác có bệnh cúm và tiêu chảy nhưng Trạm đã xử lý kịp thời. Năm 2008, Trạm đề ra chỉ tiêu tiêm chủng đủ các loại vắc - xin cho 54 trẻ em trong độ tuổi, nay đã tiêm chủng xong cho 34 trẻ.

Cũng do tuyên truyền tốt nên nếu như trước đây, trên địa bàn xã, ở vùng đồng bào Dao có tình trạng một số hộ tự đẻ ở nhà, không đưa tới Trạm, rất nguy hiểm cho bà mẹ và trẻ sơ sinh thì nay không còn nữa. Những tháng đầu năm nay, Trạm đã đón 16 trẻ ra đời bảo đảm an toàn cho cả mẹ và con; khám thai định kỳ cho 101 lượt phụ nữ. Bên cạnh đó đã khám, chữa bệnh thông thường cho 1.654 lượt người, chủ yếu là đối tượng tham gia bảo hiểm y tế. Không những vậy, Trạm đã sơ cứu kịp thời 2 ca tai nạn giao thông để đưa lên tuyến trên điều trị.

Đều đặn, Trạm thực hiện giao ban định kỳ với cán bộ y tế thôn, bản vào ngày 13 hàng tháng để tổng hợp số liệu, nắm bắt thông tin, đồng thời giao ban vào ngày 17 hàng tháng để triển khai các chương trình hoạt động cho tháng tới.

Chị Nguyễn Thị Bình - Trạm Y tế xã Tô Mậu cho biết: “Hiện Trạm mới đạt 5/10 chuẩn của một trạm y tế quốc gia là chuẩn 4, 5, 6, 8, 10. Đó là các chuẩn về y học cổ truyền, chăm sóc sức khỏe trẻ em, chăm sóc sức khỏe sinh sản, nhân lực - chế độ - chính sách, thuốc thiết yếu và sử dụng thuốc an toàn, hợp lý. Đối với các chuẩn không đạt như: 1, 2, 3  là xã hội hóa sức khỏe sinh sản, truyền thông giáo dục sức khỏe; vệ sinh phòng bệnh; khám chữa bệnh phục hồi chức năng, Trạm có thể nỗ lực phối hợp cùng với xã thực hiện được. Còn chuẩn 7, chuẩn 9 là cơ sở hạ tầng và trang thiết bị, kế hoạch và tài chính thì cần phải có sự hỗ trợ của Nhà nước và ngành chức năng”.

Dù là xã vùng thấp nhưng Tô Mậu còn nhiều thôn, bản vẫn làm nhà vệ sinh gần nhà, nuôi nhốt gia súc dưới gậm sàn. Đặc biệt, tình trạng này còn nhiều ở các thôn có đông đồng bào Dao như: Khe Mạ, Nà Pan, Nà Hỏa, Cửa Ngòi, Làng Trang. Hiện thôn Cửa Ngòi đã là làng văn hóa nhưng vẫn còn tình trạng mất vệ sinh này và còn có người sinh con thứ ba. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến chuẩn 2 khó thực hiện, nếu bên cạnh sự nỗ lực của Trạm không có sự vào cuộc của chính quyền xã và thôn bản. Như ở xã Lâm Thượng (Lục Yên), để thực hiện được chuẩn này, xã đề ra qui định, đảng viên phải gương mẫu làm nhà xí hợp vệ sinh, đưa chuồng trại chăn nuôi ra xa nơi ở và coi đây là một trong những tiêu chí để xếp loại đảng viên. Đây cũng là chuẩn cuối cùng mà trong năm 2008 này, xã Lâm Thượng sẽ hoàn thành để đạt chuẩn quốc gia y tế.

Để Trạm Y tế xã Tô Mậu đạt chuẩn quốc gia y tế, cùng với sự nỗ lực của mỗi cán bộ, nhân viên, cần có sự hỗ trợ, giúp đỡ của nhiều cấp, ngành liên quan cũng như không thể không có sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền cơ sở.

 Đào Minh