Cũng như một số tổ chức đoàn thể khác, tổ chức công đoàn thuộc khối doanh nghiệp ngoài Nhà nước gặp không ít khó khăn. Theo thống kê, toàn tỉnh có trên 700 doanh nghiệp ngoài Nhà nước nhưng hiện tại chỉ mới 73 doanh nghiệp có tổ chức công đoàn, nghĩa là chỉ chiếm chưa đến 11%.

 Theo ông Hoàng Đức Quế - Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Yên Bái, nguyên nhân của tình trạng này không phải do chủ sử dụng lao động không nhận thức được lợi ích của việc thành lập tổ chức công đoàn, cũng không phải người lao động trong doanh nghiệp không muốn có tổ chức công đoàn. Nguyên nhân chính do chủ sử dụng lao động không hề muốn doanh nghiệp có tổ chức công đoàn vì họ không muốn thành lập một tổ chức mà tổ chức này lại đứng ra đấu tranh cho quyền, lợi ích hợp pháp và chính đáng của người lao động. Một số các chủ sử dụng lao đong còn lo ngại về khoản kinh phí để duy trì hoạt động tổ chức công đoàn, hơn nữa khi đoàn viên công đoàn sinh hoạt sẽ ảnh hưởng đến năng suất sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Một nguyên nhân khác khiến số lượng công đoàn cơ sở trong khu vực này phát triển không như mong muốn đó là có rất nhiều công ty được thành lập theo quy mô gia đình, vợ, chồng, con đều là thành viên trong ban giám đốc nên họ cũng không cần có tổ chức công đoàn và thậm chí nhiều doanh nghiệp không hề có công nhân, chỉ sử dụng lao động theo mùa vụ, thuê và trả lương theo ngày công... Và cũng phải nói rằng, khi cố tình không muốn thành lập tổ chức công đoàn trong doanh nghiệp thì còn rất nhiều lý do khác được các chủ sử dụng lao động đưa ra. Một số chủ sử dụng lao động thường né tránh khi công đoàn cấp trên đến vận động, tuyên truyền với lý do bận sản xuất, kinh doanh.

Vấn đề thành lập mới là vậy, còn việc duy trì hoạt động hiệu quả của tổ chức công đoàn ở các doanh nghiệp ngoài quốc doanh cũng có không ít khó khăn. Không phủ nhận nhiều công đoàn cơ sở doanh nghiệp tư nhân trên địa bàn hoạt động đúng điều le, đúng chức năng theo quy định của pháp luật; nội dung và hình thức hoạt động của công đoàn đã có sự đổi mới, phù hợp với đặc thù sản xuất, tình hình công tác của từng đơn vị. Về cơ bản, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động đã được bảo vệ; vị trí, vai trò của tổ chức công đoàn được khẳng định, được cấp ủy tôn trọng và được người lao động tin tưởng. Song bên cạnh đó, không ít công đoàn cơ sở còn yếu kém: kỷ luật tổ chức lỏng lẻo; công tác đoàn viên hạn chế; nhiều đoàn viên chưa được phát thẻ, chưa nắm được quyền và nghĩa vụ, ít được sinh hoạt, nội dung sinh hoạt nghèo nàn, cứng nhắc, chưa kịp thời đề cập những bức xúc của người lao động.

Ông Hoàng Đức Quế giãi bày: “Có doanh nghiệp đã thành lập được tổ chức công đoàn nhưng từ khi thành lập thì lại không hề có bất cứ hoạt động gì, Công đoàn cấp trên muốn xuống tìm hiểu, họ không tiếp. Có công đoàn cơ sở lâm thời song họ cũng không có chủ trương tổ chức đại hội. Dường như doanh nghiệp này thành lập tổ chức công đoàn chỉ vì muốn nhanh chóng có giấy phép kinh doanh. Do vậy, chúng tôi buộc phải tiến hành giải thể”.

Nguyên nhân của tình trạng này được xác định là công tác chỉ đạo thiếu kiên quyết, thiếu sát sao; công tác kiểm tra chưa đi sâu vào nội dung xây dựng công đoàn cơ sở vững mạnh. Mặt khác, kỹ năng và nghiệp vụ của can bộ công đoàn hạn chế, nặng về lý thuyết, chưa đi sâu vào tác nghiệp để tổ chức thực hiện các nội dung theo yêu cầu cụ thể. Hơn nữa, đội ngũ cán bộ công đoàn cấp trên trực tiếp quản lý cơ sở thì lực lượng mỏng, lai quản lý nhiều cơ sở nhỏ, phân tán trên địa bàn rộng nên ảnh hưởng đến công tác chuyên môn.

Trong thời gian tới, việc phát triển công đoàn doanh nghiệp ngoài quốc doanh cần được chỉ đạo một cách quyết liệt hơn nữa. Và trước tình trạng “lách luật” của các chủ sử dụng lao động ngày càng trở nên khó kiểm soát, công đoàn cơ sở doanh nghiệp ngoài quốc doanh đã đến lúc phải đổi mới theo hướng độc lập về con người, về kinh phí hoạt động đe khẳng định vai trò, vị trí của mình.

Khánh Linh