Đặc biệt, khi Luật BHYT có hiệu lực thi hành từ 1-7-2009 đã có vai trò quyết định kết quả thực hiện chính sách BHYT, đánh dấu bước phát triển mới trong lĩnh vực bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ nhân dân. Một trong những điểm ưu việt của chính sách BHYT là việc quy định mức hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước để mua thẻ BHYT cho các nhóm đối tượng chính sách, xã hội, trong đó đối tượng thuộc hộ cận nghèo được hỗ trợ tối thiểu 50% số tiền mua thẻ.

Tuy nhiên, kết quả triển khai thực hiện BHYT cho hộ cận nghèo trên địa bàn tỉnh Yên Bái đạt rất thấp. Năm 2011, toàn tỉnh mới có 115 người đăng ký mua thẻ, con số này chiếm tỷ lệ rất nhỏ so với tổng số người cận nghèo trong toàn tỉnh là trên 46 nghìn người. Trong đó, huyện Văn Chấn 36 người, Văn Yên 10 người, thành phố Yên Bái 66 người, Lục Yên 3 người, hai huyện Yên Bình, Trấn Yên không có ai tham gia. Theo đánh giá của các cơ quan chức năng, đa số người dân thuộc hộ cận nghèo tham gia BHYT thường có bệnh mãn tính và nguy cơ mắc bệnh cao.

Vẫn biết, tấm thẻ BHYT rất quan trọng đối với mỗi người, là “bùa hộ mệnh”, cho mỗi người khi không may ốm đau, bệnh tật, nhất là những bệnh hiểm nghèo, chi phí lớn. Như trường hợp của anh Hoàng Văn Sơn, thôn Lạng xã Chấn Thịnh huyện Văn Chấn, chẳng may mắc bệnh suy thận mãn phải điều trị bằng cách chạy thận mỗi tuần 3 lần điều trị, mỗi lần chi phí hết 400.000 đồng đều được quỹ BHYT chi trả. Anh Sơn cho biết, nếu không có thẻ BHYT thì gia đình không đủ tiền để điều trị”. Anh Hoàng Đình Hòa, thôn 3 xã Hợp Minh là một trong số 66 người thuộc hộ cận nghèo của thành phố Yên Bái dám bỏ ra gần 200.000 đồng để mua thẻ BHYT. Mặc dù nhà nghèo, con trai út mới bị bệnh qua đời nhưng anh Hòa vẫn quyết định mua thẻ BHYT cho gia đình vì theo anh Hòa, thẻ BHYT chính là "lá bùa hộ mệnh".

Anh Hòa tâm sự: "Mình có tuổi rồi, bỏ ra ít tiền mua tấm thẻ BHYT chẳng may ốm đau còn có chỗ dựa chứ kinh tế gia đình bây giờ cũng chỉ đủ ăn thôi". Anh Hòa chỉ là một trong số rất ít người cận nghèo tham gia mua BHYT.  Vậy câu hỏi đặt ra là với giá trị của tấm thẻ BHYT, nhất là đối với người thuộc đối tượng hộ cận nghèo, có thu nhập thấp thì tại sao người dân vẫn không tham gia BHYT?

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng đối tượng cận nghèo không “mặn mà” với BHYT trước hết là do ranh giới xác định hộ nghèo và cận nghèo rất mong manh, trong khi đối tượng thuộc hộ nghèo được cấp BHYT miễn phí thì đối tượng thuộc hộ cận nghèo chỉ được hỗ trợ 50% mức phí. Khi đi KCB, đối tượng thuộc hộ nghèo chỉ phải chi trả 5% chi phí KCB, còn đối tượng hộ cận nghèo phải chi trả 20% chi phí KCB.

Với mức lương tối thiểu 830 nghìn đồng, đối tượng thuộc hộ cận nghèo phải đóng trên 200 nghìn đồng/năm. Với mức thu nhập của hộ cận nghèo, mức phí BHYT này là khoản tiền không nhỏ. Bên cạnh khó khăn về kinh tế, nhận thức của người dân về BHYT còn nhiều hạn chế, hộ cận nghèo thường chỉ tham gia BHYT cho những người đang ốm đau hoặc có nguy cơ phải khám và điều trị bệnh.

Một bộ phận nhân dân có tâm lý ỷ lại, trông chờ vào chính sách ưu đãi của Nhà nước hoặc sự hỗ trợ của các tổ chức, muốn là đối tượng nghèo để được cấp miễn phí thẻ BHYT. Ngoài ra, sự phối hợp thiếu đồng bộ giữa các ngành liên quan trong công tác tuyên truyền chưa sâu rộng nhiều đối tượng thuộc hộ cận nghèo chưa thấy rõ quyền lợi, chưa nhận thức đầy đủ về tính nhân văn của chính sách BHYT cũng như trách nhiệm chia sẻ với cộng đồng.

Để nâng cao tỉ lệ người cận nghèo tham gia BHYT, ngoài việc thực hiện tốt các quy định, chế độ của Nhà nước, cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp cũng cần có những chính sách hỗ trợ những người cận nghèo phù hợp điều kiện địa phương như: chính sách hỗ trợ người cận nghèo mua thẻ BHYT; hỗ trợ người cận nghèo có thẻ BHYT thanh toán các khoản chi phí khi phải sử dụng dịch vụ y tế kỹ thuật cao vượt khả năng chi trả...

Bên cạnh đó, ngành BHXH cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, giải thích cho người dân hiểu rõ những quyền lợi khi tham gia BHYT hộ gia đình cận nghèo. Chỉ đạo mạng lưới đại lý BHYT ở cơ sở phải chú ý hơn đến đối tượng khách hàng là người cận nghèo. Ngoài ra để thuyết phục người dân nói chung, đối tượng cận nghèo nói riêng “tha thiết” với việc tham gia BHYT thì chất lượng khám chữa bệnh ở các cơ sở y tế phải được cải thiện để tạo niềm tin cho các đối tượng khi tham gia BHYT.

H.D