Đánh giá đúng thực trạng công tác dân số, Trấn Yên đã chỉ rõ những mặt được và chưa được trong công tác này. Nét nổi bật là cấp ủy, chính quyền cơ sở ở Trấn Yên luôn xác định công tác dân số là nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và được đưa vào nghị quyết để tổ chức thực hiện. Bên cạnh đó, đại đa số nhân dân, các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ đã nhận thức được lợi ích của việc sinh ít con, sinh thưa và tích cực thực hiện các biện pháp kế hoạch hoá gia đình (KHHGĐ) để giãn khoảng cách sinh; chấp nhận qui mô gia đình nhỏ, ít con. Năm qua, huyện đã có 6 xã gồm: Việt Hồng, Việt Thành, Cổ Phúc, Cường Thịnh, Nga Quán, Minh Quán không có người sinh con thứ 3 trở lên; tỷ lệ các cặp vợ chồng sử dụng các biện pháp tránh thai đạt trên 72%.

Bên cạnh đó, công tác dân số ở Trấn Yên vẫn còn những tồn tại. Một số cấp uỷ, chính quyền cơ sở chưa thực sự quan tâm thường xuyên trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu kiểm tra, đôn đốc nên kết quả thực hiện đạt thấp; có nơi hạn chế trong hoạt động phối hợp giữa các ban, ngành, đoàn thể liên quan. Việc đầu tư nguồn lực cho công tác dân số chưa thoả đáng; chế độ đãi ngộ cho cán bộ chuyên trách dân số xã chưa bảo đảm nên chưa động viên, khuyến khích được sự năng động cũng như lòng nhiệt tình của cán bộ dân số.

Đáng ngại là kết quả giảm sinh và giảm sinh con thứ 3 trở lên chưa mang tính bền vững, thậm chí có xu hướng tăng trở lại. Tổng tỷ suất sinh, tỷ suất sinh thô, tỷ lệ người sinh con thứ 3 trở lên đã giảm nhưng không vững chắc, không đồng đều giữa các xã, đặc biệt ở xã Lương Thịnh vẫn còn trường hợp đảng viên sinh con thứ 3.

Công tác tuyên truyền, giáo dục ở cơ sở hạn chế về nội dung và hình thức; vẫn còn 4/6 cán bộ huyện chưa được tập huấn nghiệp vụ dân số. Nguyên nhân của những tồn tại này là do cán bộ dân số xã, thị trấn đều mới, mặc dù có trình độ nhưng kinh nghiệm công tác còn hạn chế nên ảnh hưởng đến kết quả công việc.

Bên cạnh đó là do trình độ dân trí không đồng đều giữa các vùng, các xã; tư tưởng trọng nam, khinh nữ, phải có con trai nối dõi vẫn tồn tại; số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ chiếm tỷ lệ lớn. Không những vậy, việc động viên, khen thưởng các tập thể, cá nhân thực hiện tốt chính sách dân số còn bó hẹp trong qui định, qui chế thi đua - khen thưởng hàng năm nên không động viên được phong trào. Đồng thời, việc lồng ghép công tác dân số cho cán bộ y tế thôn, bản ban đầu do chưa có kinh nghiệm nên công tác tuyên truyền gặp khó khăn.

Để khắc phục những khó khăn, tồn tại, từ đầu năm đến nay, các địa phương của huyện Trấn Yên tiếp tục đưa công tác dân số trở thành nội dung quan trọng trong chương trình phát triển kinh tế - xã hội để tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo kiểm tra, giám sát. Công tác tuyên truyền, vận động được thực hiện thông qua nhiều hình thức đa dạng, phong phú, tập trung vào các cặp vợ chong trong độ tuổi sinh đẻ chưa áp dụng các biện pháp tránh thai, các cặp vợ chồng đã sinh 2 con gái và vùng đông đồng bào dân tộc thiểu số, vùng công giáo.

Huyện đang duy trì các mô hình nâng cao chất lượng dân số, xây dựng mới và nhân rộng mô hình thôn, bản, xã không có người sinh con thứ 3 trở lên; đưa chính sách dân số vào qui ước, hương ước thôn, bản. Bên cạnh đó, Trấn Yên mở rộng, nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng việc cung cấp dịch vụ cho khách hàng an toàn, kịp thời nhằm giảm tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn, nạo phá thai để giảm sinh và giảm sinh con thứ 3 trở lên.

Huyện đảm bảo đủ phương tiện tránh thai, quản lý chặt chẽ việc phân phối, sử dụng thuốc tránh thai, bao cao su cấp miễn phí và tăng cường tiếp thị xã hội các phương tiện tránh thai; hoàn thiện hệ thống thông tin dữ liệu dân số - KHHGĐ cập nhật đầy đủ, kịp thời, chính xác các thông tin biến động hàng tháng, quí; ứng dụng tin học để quản lý thông tin dân số, đáp ứng yêu cầu quản lý, điều hành công tác dân số các cấp.

Trấn Yên còn phát động phong trào thi đua thực hiện tốt chính sách dân số trong toàn huyện; ký giao ước thi đua xây dựng thôn, bản, xã không có người sinh con thứ 3 trở lên. Các thôn, bản, tổ dân phố đưa việc thực hiện KHHGĐ thành tiêu chí bắt buộc trong xây dựng thôn, bản, khu phố, đơn vị văn hoá; động viên kịp thời các đơn vị, cá nhân thực hiện tốt chính sách, hoàn thành chỉ tiêu, kế hoạch, không có người sinh con thứ 3 trở lên...

Ngành chức năng và cấp uỷ, chính quyền tăng cường kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm chính sách dân số. Các gia đình, thôn, bản, xã, thị trấn, cơ quan, đơn vị vi phạm chính sách dân số, có người sinh con thứ 3 trở lên không xét gia đình, thôn, bản và không công nhận đơn vị văn hoá. Các chi, Đảng bộ, thôn, bản không chỉ đạo thực hiện hoàn thành chỉ tiêu kế hoạch về dân số - KHHGĐ và có người sinh con thứ 3 trở lên trong năm sẽ không được xét công nhận Đảng bộ, chính quyền trong sạch, vững mạnh và đơn vị văn hoá.

Bà Nguyễn Thị Hương - Giám đốc Trung tâm Dân số - KHHGĐ huyện Trấn Yên cho biết: “Từ đầu năm đến nay, các giải pháp đã được thực hiện, bước đầu tạo chuyển biến quan trọng trong công tác dân số - KHHGĐ. Trung tâm mong muốn, các cấp, các ngành liên quan quan tâm hơn nữa tới đội ngũ cán bộ dân số xã, tạo điều kiện cho họ được hưởng chế độ như công chức cấp xã, được đóng bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế. Đồng thời tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ dân số cho đội ngũ làm công tác dân số từ huyện đến cơ sở nhằm thực hiện ngày một hiệu quả hơn công tác dân số - KHHGĐ”.

Đào Minh