Trong cuộc sống hàng ngày, khó tránh khỏi những mâu thuẫn, xích mích trong cộng đồng dân cư, đặc biệt là vùng nông thôn, miền núi - nơi nhận thức pháp luật còn hạn chế. Nguyên nhân phát sinh những mâu thuẫn chủ yếu xuất phát từ lợi ích kinh tế, sự trái ngược về lối sống, cách ứng xử, quan điểm sống… Những mẫu thuẫn đó dù lớn hay nhỏ, dù đơn giản hay phức tạp nếu không được giải quyết sớm sẽ làm mai một tình làng nghĩa xóm, đạo lý, truyền thống đoàn kết, tương thân tương ái trong cộng đồng, làm mất trật tự an toàn xã hội ở cơ sở...

Việc giải quyết mâu thuẫn có nhiều cách, sự can thiệp ngay từ các thành viên trong gia đình, dòng họ, sự can thiệp của cơ quan chính quyền hoặc thông qua sự chủ động giải quyết ngay trong cộng đồng dân cư đối với các bên tranh chấp. Tuy nhiên, việc giải quyết thông qua chính quyền, cơ quan chức năng thường gây mất nhiều thời gian, đôi khi phải qua nhiều cấp, nhiều ngành giải quyết mà kết quả không đem lại như các bên mong đợi. Chính vì vậy, việc chủ động giải quyết bằng phương pháp tự thương lượng, có sự tham gia của tổ hòa giải đã góp phần làm giảm tính phức tạp của các vụ khiếu kiện và các vụ việc giải quyết ở tòa án.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 2.094 tổ hòa giải ở thôn, bản, tổ dân phố, cụm dân cư với hơn 10.000 tổ viên, mỗi tổ có từ 3 đến 5 tổ viên, trung bình mỗi năm, các tổ hòa giải đã tiếp nhận, giải quyết từ 2.100 vụ đến 2.400 vụ việc. Trong đó, tỷ lệ hòa giải thành hàng năm đạt trên 86%, giải quyết kịp thời những mâu thuẫn, tranh chấp nhỏ trong cộng đồng dân cư, phòng ngừa, hạn chế vi phạm pháp luật, làm giảm số việc phải chuyển cơ quan Nhà nước có thẩm quyền giải quyết, giữ gìn đoàn kết, đồng thuận trong nội bộ nhân dân.

Công tác hòa giải đã được các ngành, các cấp quan tâm chỉ đạo thực hiện có hiệu quả. Năm 2010 và năm 2011, triển khai thực hiện Quyết định số 06/2010/QĐ-UBND ngày 3/3/2010 của ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Đề án "Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Yên Bái, giai đoạn 2010 - 2015”, Bộ Tư pháp đã ban hành Chỉ thị số 03/CT-BTP ngày 27/6/2011, ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái đã ban hành Chỉ thị số 10/2012/CT-UBND ngày 25/4/2012 về tăng cường công tác hòa giải ở cơ sở.

Theo đó, đã giao nhiệm vụ cho ủy ban nhân dân các cấp, các ngành triển khai thực hiện việc xây dựng, củng cố, kiện toàn hệ thống tổ chức, nâng cao năng lực cho cán bộ, công chức và tổ viên tổ hòa giải. Qua đó, tạo một bước mới, nâng cao nhận thức trách nhiệm của các cấp, các ngành và toàn xã hội về công tác hòa giải ở cơ sở.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác này còn bộc lộ một số hạn chế như: mạng lưới hòa giải chưa đều, hoạt động hòa giải ở một số nơi còn mang tính hình thức, một số tổ viên tổ hòa giải hạn chế về kiến thức pháp luật và kỹ năng hòa giải, công tác tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng hòa giải, kiến thức pháp luật chưa được thường xuyên, việc đầu tư kinh phí cho công tác hòa giải còn ít, chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đề ra…

Để góp phần đưa phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư" và cuộc vận động "Xây dựng nông thôn mới" đi vào chiều sâu cần tăng cường thực tốt công tác hòa giải ở cơ sở, qua đó phát huy tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, giữ gìn truyền thống tốt đẹp trong gia đình và cộng đồng. Trên tinh thần các quy tắc, quy định về ứng xử trong các hương ước, quy ước khối xóm, người dân sẽ nâng cao ý thức giữ gìn trật tự trên cơ sở chấp hành tốt pháp luật của Nhà nước.

Sự có mặt kịp thời của các hòa giải viên giúp các bên mâu thuẫn tìm cách giải quyết phù hợp sẽ là biện pháp hữu hiệu phát huy quyền làm chủ trực tiếp của nhân dân tại cộng đồng, tạo điều kiện cho nhân dân an tâm sản xuất, phát triển kinh tế.

  Minh Lý