Một trong những khó khăn trực tiếp ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác đấu tranh phòng chống tội phạm về ma túy ở các xã, phường, thị trấn (đặc biệt ở vùng cao) hiện nay là các trang thiết bị kiểm tra, thử ma túy còn rất thiếu thốn và lạc hậu; lực lượng công an chủ yếu dùng biện pháp xét hỏi là chính, chưa được sự hỗ trợ đắc lực từ các biện pháp kỹ thuật mang tính khoa học, khó khăn về trình độ chuyên môn y tế... Chính vì vậy, ở cơ sở, tình trạng tội phạm về ma túy vẫn tồn tại và là nỗi ám ảnh của các lực lượng chức năng.

Theo dõi, lập hồ sơ, cho đi cai nghiện bắt buộc, hết thời hạn đối tượng về lại theo dõi, lại bắt đi cai... Cái vòng luẩn quẩn đó từ lâu vẫn tồn tại trong đối phó với các đối tượng nghiện ma túy. Nghe thì có vẻ đây là phương pháp hợp lý nhất để xử lý, tuy vậy, chúng ta đều phải nhìn nhận một thực tế là cách này không thể giải quyết dứt điểm được vấn đề.

Bởi lẽ, mỗi địa phương, cơ sở chỉ có được một số chỉ tiêu nhất định (thường từ 3 - 4 chỉ tiêu) cho các đối tượng có hồ sơ quản lý đi cai nghiện bắt buộc tại Trung tâm Chữa bệnh, Giáo dục và Lao động xã hội tỉnh (thuộc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội), số còn lại vẫn ở ngoài xã hội. Và lẽ đương nhiên, có đối tượng nghiện là có tình trạng tàng trữ, sử dụng, buôn bán, vận chuyển trái phép chất ma túy và kéo theo rất nhiều loại hình tội phạm khác như: trộm cắp, cờ bạc, mại dâm...

Mặt khác, lực lượng công an còn mỏng, còn nhiều lĩnh vực khác cần quan tâm và giải quyết nên đôi lúc chưa thể sát sao với tội phạm về ma túy... Đó chính là những hạn chế cơ bản dẫn đến sự “nửa vời”.

Với mong muốn giải quyết dứt điểm tình trạng tội phạm về ma túy tại cơ sở, một số nơi đã có những hình thức tổ chức cai nghiện tại cộng đồng khá hiệu quả. Điển hình là mô hình cai nghiện tại cộng đồng ở thị trấn Cổ Phúc (huyện Trấn Yên).

Đi vào hoạt động từ năm 2003, được xây dựng theo mô hình thu nhỏ của Trung tâm Chữa bệnh, Giáo dục và Lao động xã hội tỉnh, đây là mô hình khép kín bao gồm đủ những điều kiện cần có phục vụ công tác cai nghiện.

Các đối tượng nghiện ma túy được gia đình, bạn bè và các lực lượng chức năng vận động tự nguyện tập trung về đây, hàng ngày gia đình đưa cơm ăn dưới sự giám sát nghiêm ngặt của cán bộ cơ sở và lực lượng công an, đảm bảo không để ma túy bên ngoài lọt vào qua quá trình tiếp tế. Sau đó, họ được điều trị trực tiếp đủ 3 bước: điều trị cắt cơn, điều trị phục hồi và lao động. Toàn bộ kinh phí đầu tư xây dựng khu trung tâm cai nghiện này được lấy từ ngân sách địa phương, kết hợp với đóng góp của người dân theo hình thức xã hội hóa...

Trung tâm cai nghiện trên hồ Thác Bà được xây dựng khang trang, kiên cố.

Duy trì đến nay đã 10 năm, trung tâm này đã cai nghiện và quản lý thành công hàng trăm đối tượng nghiện ma túy trên địa bàn, góp phần giảm thiểu tệ nạn ma túy cũng như các tệ nạn khác, giúp đảm bảo trật tự an toàn xã hội địa phương...

Cái hay, cái được nếu xây dựng thành công mô hình cai nghiện tại cộng đồng chính là có thể dựa vào sức dân, phát huy nội lực để trực tiếp quản lý các đối tượng nghiện ma túy ngay tại địa phương, giảm tải cho Trung tâm Chữa bệnh, Giáo dục và Lao động xã hội tỉnh vốn thường xuyên trong tình trạng quá tải. Cai nghiện tại cộng đồng, cộng đồng quản lý, cộng đồng giám sát và cộng đồng giúp đỡ, đó chính là giải pháp triệt để nhất để giải quyết tình trạng phạm tội về ma túy.

Tuy vậy, hiện nay chưa có nhiều địa phương làm được. Vì vậy, trong thời gian tới, rất cần có những tham mưu, đề xuất cụ thể, phù hợp với mỗi cơ sở, địa phương và cũng rất cần sự quan tâm, chung tay góp sức của các cấp, các ngành trong việc chỉ đạo, lên kế hoạch, xây dựng những mô hình này để phòng chống tội phạm về ma túy không còn nỗi lo “nửa vời”.

Thiên Cầm