>> Bài 1: Mọi nguồn lực cho cơ sở vật chất

>> Bài 2: Tập trung giải bài toán nhân lực

Ngành y tế đã có nhiều cố gắng trong công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện Đề án, vận động các nguồn kinh phí cho đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất (CSVC), trang thiết bị (TTB) cho các trạm y tế xã. Cùng với đó, các địa phương có kinh nghiệm trong triển khai thực hiện chuẩn quốc gia về y tế (CQGVYT) xã, giai đoạn 2001 - 2010, đã lựa chọn các xã phù hợp để chỉ đạo xây dựng TCQGVYT. Đến ngày 31/12/2014, Yên Bái đã có 45 xã đạt TCQGVYT, vượt 2 xã so với kế hoạch đề ra.

Khó khăn nhiều bề

Tranh thủ lúc không có bệnh nhân đến khám, y sỹ Lò Quang Ánh - Trạm trưởng Trạm Y tế xã Bản Mù, huyện Trạm Tấu cùng điều dưỡng viên Sùng A Thắng kê dọn lại các phương tiện được trang bị trong các phòng chức năng. Là xã vùng cao của một trong những huyện đặc biệt khó khăn của cả nước, tuy được quan tâm đầu tư về CSVC, TTB nhưng Trạm vẫn thiếu thốn trăm bề. Đến nay, Trạm vẫn chỉ có một dãy nhà với 6 gian và trong từng ấy gian phòng, hầu hết phải sử dụng chung.

Vừa dẫn tôi thăm quan, anh Ánh vừa cho biết: “Với Bản Mù, ngoài khó khăn về CSVC, TTB thì nguồn nhân lực y tế cũng là một vấn đề khó. Hiện, Trạm vẫn chưa có bác sỹ, đội ngũ y tế thôn bản trình độ còn hạn chế, các chương trình mục tiêu về y tế tuy đã được triển khai đầy đủ nhưng hiệu quả chưa cao do nhận thức, tập quán sinh hoạt của người dân...”. Quả thật, hầu hết những địa phương vùng cao đều gặp những khó khăn như ở Bản Mù. Trong xây dựng CQGVYT giai đoạn 2001 - 2010, cả huyện Trạm Tấu mới có 33,33% số xã đạt chuẩn.

Qua tìm hiểu, có rất nhiều nguyên nhân khiến kết quả xây dựng CQGVYT trong thời gian qua chưa bền vững. Cụ thể, một số địa phương chưa chỉ đạo triển khai xây dựng chuẩn tại tất cả các xã trên địa bàn mà mới chỉ tập trung ở những xã có khả năng đạt tiêu chí. Do vậy, một số xã chưa triển khai dần các tiêu chí nên khi được giao chỉ tiêu xây dựng đạt tiêu chí còn gặp nhiều lúng túng. Ban chăm sóc sức khỏe nhân dân của một số xã hoạt động chưa thường xuyên, việc đôn đốc, kiểm tra, giám sát các ban, ngành thực hiện còn hạn chế.

Hệ thống các văn bản của ban chỉ đạo xã chưa đúng thể thức, kế hoạch của một số ban, ngành chưa bám sát nhiệm vụ, chưa thể hiện được hết nội dung hoạt động. Mô hình tổ chức, bộ máy ngành y tế từ cấp tỉnh, huyện đến cơ sở thường xuyên thay đổi ít nhiều tác động đến công tác chỉ đạo và giám sát hỗ trợ cho các xã trong việc thực hiện TCQGVYT. Nhiều trạm y tế còn thiếu các phòng chức năng, thiếu các TTB, chưa đáp ứng được số lượng các loại thuốc trong danh mục quy định cho trạm y tế xã. Đội ngũ cán bộ trạm y tế xã chưa đồng đều, thiếu bác sỹ, cán bộ có chuyên khoa về y học cổ truyền, thiếu các phương tiện truyền thông đến các thôn, bản. Cán bộ chuyên trách dân số xã chưa được đưa vào chỉ tiêu biên chế theo Thông tư số 05 của Bộ Y tế...

Mặt khác, nhận thức của cộng đồng về chăm sóc sức khỏe (CSSK) chưa cao, công tác vệ sinh môi trường, dân số/kế hoạch hóa gia đình, CSSK bà mẹ, trẻ em tại một số xã vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn hạn chế, tỷ lệ sinh con thứ 3, tỷ lệ phát triển dân số tự nhiên, tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi ở một số xã còn cao... Đến hết năm 2010, toàn tỉnh có 180 trạm y tế xã, phường, thị trấn với 993 cán bộ y tế và 1.917 nhân viên y tế thôn, bản. Bình quân một trạm y tế xã có 5,5 cán bộ, 99% thôn, bản, tổ dân phố có nhân viên y tế hoạt động.

Tổng số xã đạt CQGVYT giai đoạn 2001 - 2010 trên địa bàn toàn tỉnh là 149 xã; trong đó, huyện Văn Yên có 25/27 xã đạt chuẩn, đạt 92,59%; huyện Yên Bình có 24/26 xã đạt chuẩn, bằng 92,31%; huyện Lục Yên có 22/24 xã đạt chuẩn, bằng 91,67%, huyện Trấn Yên có 20/22 xã đạt chuẩn, bằng 90,91%; thị xã Nghĩa Lộ có 6/7 xã, phường đạt chuẩn, bằng 85,71%; huyện Văn Chấn có 25/31 xã đạt chuẩn, bằng 80,65%...

Từng bước tháo gỡ

Có nhiều kinh nghiệm từ xây dựng CQGVYT giai đoạn 2001 - 2010, được sự quan tâm của tỉnh, sự phối hợp của các sở, ban, ngành trong thực hiện công tác bảo vệ và CSSK nhân dân trên địa bàn; ban chỉ đạo các cấp và người dân ngày càng nâng cao nhận thức về công tác y tế và CSSK tại cộng đồng. Đặc biệt, công tác kêu gọi đầu tư được thực hiện tốt, đã thu hút sự quan tâm của các tổ chức trong và ngoài nước đầu tư xây dựng CSVC, mua sắm TTB cho các trạm y tế xã, là cơ sở để Yên Bái xây dựng, củng cố, hoàn thiện hệ thống y tế cơ sở về CSVC, nhân lực, TTB đáp ứng Bộ TCQGVYT xã, giai đoạn 2011 - 2020 do Bộ Y tế ban hành với mục tiêu đến năm 2015, có ít nhất 30% số xã đạt TCQGVYT (tương đương với 54 xã), đến năm 2020, có ít nhất 70% số xã đạt TCQGVYT xã (tương đương với 126 xã). Trong 10 tiêu chí của Bộ TCQGVYT giai đoạn 2011 - 2020, những tiêu chí về CSVC, tiêu chí về TTB được ngành y tế và các địa phương đánh giá khó thực hiện nhất do thiếu nguồn vốn đầu tư. Các tiêu chí về CSSK bà mẹ, trẻ em, dân số/kế hoạch hóa gia đình tại các xã vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số khó thực hiện do phong tục tập quán.

Trước những khó khăn trong thực hiện Bộ TCQGVYT, giai đoạn 2012 - 2015, ngành y tế Yên Bái đã tham mưu cho tỉnh phê duyệt Đề án xây dựng xã đạt TCQGVYT trên địa bàn, giai đoạn 2012 - 2015 và thành lập Ban chỉ đạo Đề án, phân công cụ thể các sở, ngành, các huyện tham gia thực hiện, xây dựng kế hoạch, hướng dẫn các đơn vị triển khai đồng thời phân công các đơn vị chuyên môn trực tiếp chỉ đạo, hỗ trợ các huyện thực hiện, thường xuyên chỉ đạo các đơn vị y tế tuyến huyện hỗ trợ tuyến xã tăng cường công tác giám sát và phòng, chống dịch bệnh, thực hiện các chương trình y tế, giám sát hỗ trợ về thực hiện công tác khám, chữa bệnh (KCB), cấp cứu tại trạm y tế xã; lập các dự án vận động các nguồn vốn đầu tư xây dựng, nâng cấp các trạm y tế xã đáp ứng TCQGVYT (Dự án Xây dựng và nâng cấp các trạm y tế cơ sở (AP), Dự án Ngân hàng tái thiết Đức (KFW), tài trợ của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam ...); tổ chức thực hiện tốt công tác truyền thông giáo dục sức khỏe cả trực tiếp và gián tiếp về các nội dung CSSK tại cộng đồng, phòng, chống dịch bệnh, thực hiện các chương trình y tế, vệ sinh an toàn thực phẩm và các nội dung thực hiện TCQGVYT.

Từng bước tháo gỡ khó khăn, huy động sự tham gia của xã hội vào công tác CSSK nhân dân, đến nay, đã có 42 trạm y tế được đầu tư xây dựng, nâng cấp; mua sắm bổ sung TTB văn phòng cho 19 trạm y tế của 8 huyện từ nguồn ngân sách của tỉnh với tổng kinh phí gần 252 triệu đồng, cung cấp TTB từ nguồn vốn EU do Bộ Y tế cấp cho các cơ sở y tế trên địa bàn tỉnh với kinh phí trên 7,5 tỷ đồng... Về nhân lực, ngành tiếp tục đào tạo bác sỹ liên thông cho các trạm y tế xã, mở 2 lớp đào tạo chuyên khoa định hướng y học cổ truyền cho 58 cán bộ (y sỹ) đang công tác tại các trạm y tế xã. Đến hết năm 2014, trung bình một trạm y tế có 5,5 cán bộ; 99,43% thôn, bản, tổ dân phố có nhân viên y tế. Ngành y tế còn tổ chức các lớp tập huấn về chuyên môn cho cán bộ y tế cơ sở của huyện Yên Bình, Trấn Yên, Lục Yên, Văn Yên, đào tạo 47 cô đỡ thôn, bản cho các thôn, bản có tỷ lệ sinh đẻ tại nhà cao như: Trạm Tấu, Mù Cang Chải, Văn Chấn, Văn Yên, Trấn Yên và Lục Yên...  

Những bài học quý

Sau 3 năm xây dựng TCQGVYT (2012 - 2015), bên cạnh có sự chỉ đạo sát sao của các cấp ủy, chính quyền, ngành y tế Yên Bái đã có nhiều kinh nghiệm quý. Đồng chí Lường Văn Hom - Giám đốc Sở Y tế cho biết: “Để xây dựng thành công TCQGVYT, cần huy động sự tham gia của các tổ chức đoàn thể, các cấp, các ngành vào công tác truyền thông nhằm không ngừng nâng cao nhận thức của các cấp ủy, chính quyền, các ban ngành, đoàn thể, các tổ chức quần chúng và của người dân về công tác bảo vệ, CSSK; chú trọng thực hiện công tác truyền thông về vệ sinh môi trường, phòng, chống dịch bệnh và các TCQGVYT xã bằng nhiều kênh, nhiều hình thức; lồng ghép công tác truyền thông về CSSK cộng đồng với triển khai thực hiện các phong trào như: xây dựng làng văn hóa, làng sức khỏe, xây dựng nông thôn mới trên địa bàn; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hỗ trợ cho các xã trong triển khai các hoạt động xây dựng TCQGVYT tại cơ sở kể cả các xã đã đạt tiêu chí quốc gia và các xã thực hiện mới nhằm không ngừng nâng cao chất lượng thực hiện TCQGVYT trên địa bàn tỉnh...”.

Tổng kinh phí thực hiện xây dựng TCQGVYT giai đoạn 2012 - 2014 ước đạt 73.247 triệu đồng; trong đó, kinh phí ngân sách tỉnh (nguồn vốn sự nghiệp) 1.080 triệu đồng, kinh phí do tổ chức AP tài trợ 52.000 triệu đồng, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam tài trợ 7.000 triệu đồng, Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới trên 1.300 triệu đồng, Chương trình nước sạch và vệ sinh môi trường 3.867 triệu đồng...

Tuy nhiên, để  Yên Bái hoàn thành xây dựng TCQGVYT cùng ổn định cơ cấu tổ chức, bộ máy, xây dựng, bổ sung hoàn chỉnh cơ chế chính sách liên quan đến lĩnh vực y tế, đặc biệt là những cơ chế chính sách liên quan đến bảo hiểm y tế cho người nghèo, xã hội hóa y tế, tạo hành lang pháp lý cho công tác xã hội hóa y tế được thuận lợi...  thời gian tới Chính phủ, Bộ Y tế và các bộ, ngành liên quan bố trí vốn đầu tư xây dựng, nâng cấp các trạm y tế tuyến xã đạt TCQGVYT cả về CSVC và TTB.

Đặc biệt, các ngành thành viên Ban chỉ đạo tỉnh cần tăng cường công tác chỉ đạo theo ngành dọc và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ được phân công. UBND các huyện, thị xã, thành phố cần tổ chức thực hiện các TCQGVYT xã tại 100% số xã, phường, thị trấn trên địa bàn, bố trí kinh phí cho hoạt động hàng năm của Ban chỉ đạo cấp huyện; tăng cường công tác giám sát hỗ trợ cho các xã trong việc triển khai thực hiện Đề án tại cơ sở; bố trí biên chế để tuyển dụng số cán bộ chuyên trách dân số xã vào trạm y tế theo quy định, ngày càng nâng cao chất lượng các hoạt động CSSK nhân dân, bảo đảm mọi người dân đều được CSSK ban đầu, từng bước thực hiện công bằng trong CSSK, nâng cao chất lượng cuộc sống ngay từ tuyến đầu tiên trong hệ thống y tế.

Thay lời kết 

Kế thừa những kết quả đạt được của chặng đường xây dựng và phát triển, tranh thủ sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh và Bộ Y tế; sự phối hợp của các ban, ngành, đoàn thể, các địa phương và sự ủng hộ của nhân dân. Trong nhiệm kỳ qua ngành y tế đã tập trung thực hiện những lĩnh vực trọng tâm là: cơ sở vật chất, nguồn nhân lực và đầu tư xây dựng chuẩn mà sự nghiệp y tế Yên Bái đã đạt được những kết quả quan trọng, đưa công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân nâng lên một bước. Đây là tiền đề quan trọng để nhiệm kỳ tới ngành tiếp tục có bước đi vững chắc để mọi người dân được cung cấp dịch vụ y tế cơ bản, có điều kiện tiếp cận và sử dụng các dịch vụ y tế có chất lượng, được sống trong cộng đồng an toàn, phát triển tốt về thể chất và tinh thần.

Thành Trung - Ngọc Sơn