Từ Suối Giàng nhìn bốn bề mênh mông là trập trùng núi đá, bên dưới là trung tâm huyện lỵ Văn Chấn với con suối lớn dưới chân cầu Nhì uốn mình như dải lụa mềm, hợp vào ngòi Thia tưới mát cho mênh mông cánh đồng Mường Lò. Từ dưới nhìn lên Suối Giàng mênh mông, trùng điệp, ẩn sau suối tóc mây ngàn.
Đến Suối Giàng là bạn đến với những con người thuần phác, họ có cuộc sống đơn sơ, bình lặng nhưng đầy lãng mạn.

Người Mông Suối Giàng ham thích cuộc sống cộng đồng, họ luôn tự hào về tổ tiên cha ông đã khai phương mở lối lập lên vùng đất để con cháu ngày nay có cuộc sống yên vui hạnh phúc.
Đến Suối Giàng bạn sẽ bắt gặp những mái nhà quanh năm vương vấn khói lam, ẩn dưới những rừng chè cổ thụ sum suê. Thoảng trong gió đâu đây tiếng khèn ai gọi người vào hội. Bên đồi chè xanh những chàng trai, cô gái bên chú ngựa vàng dặt dìu xuống núi.

Tạm xa những ồn ã của phố phường, đến Suối Giàng để tìm một phút tĩnh lặng, bạn sẽ được chủ nhà mời tách trà nóng được pha bằng thứ chè đặc sản hái từ những cây chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi, được sao sấy bằng tay, qua nhiều giờ đồng hồ. Chè được pha bằng nước nguồn thiên nhiên nơi đây, mang hơi rừng sương núi. Nhấp chén trà Suối Giàng, bạn sẽ cảm nhận được vị thơm đậm có chất chát của chè mà lại ngòn ngọt nơi đầu lưỡi.

Đến với Suối Giàng, bạn còn được thưởng thức nhiều món ăn đặc biệt, đặc trưng của núi rừng Tây Bắc, với măng đắng, thịt trâu khô, với thắng cố là thịt ngựa được nấu trong những vạc lớn tỏa hương thơm ngào ngạt. Mỗi món ăn đều có một loại gia vị riêng, được chế biến từ những thảo mộc của núi rừng như hạt dổi, hạt sẻn, hạt cây muối rừng...

Lên Suối Giàng vào dịp tết của người Mông bạn sẽ được thưởng thức món bánh dày đá, loại bánh được làm từ gạo nếp nương, giã nhuyễn, luộc nhừ, bánh để lâu cứng như đá nên gọi là bánh dày đá. Đây là món bánh không thể thiếu trong mâm cúng tổ tiên ngày tết của người Mông. Với món bánh dày, bạn có thể ăn ngay hoặc làm quà đều quý, đó là món quà đặc trưng mang nhiều hương vị của núi rừng và là thành quả của những tháng ngày vất vả lao động.

Đồng bào Mông Suối Giàng thi đẩy gậy trong lễ hội Tuần văn hóa du lịch Mường Lò 2007. (Ảnh: Thanh Ba)

Những ngày xuân, đồng bào Mông ở Suối Giàng còn tổ chức nhiều lễ hội, những bãi thả gia súc thường ngày được dọn sạch để tổ chức những trò chơi dân gian. Những chàng trai, cô gái thoắt đã thành những vũ công, những vận động viên trong những trang phục rực rỡ sắc màu thả mình vào hội. Những trò ném pao, đẩy gậy, kéo co, bắn cung, đua ngựa thu hút cả già trẻ gái trai đều tham gia. Đêm xuống, họ lại đốt lửa, thắp đuốc cùng nhau quây quần nhảy theo điệu khèn bè, khèn lá, sáo Mông vang dậy cả núi rừng.

Suối Giàng nổi tiếng nhất bởi những rừng chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi, Suối Giàng trong xanh, tinh khiết. Tục truyền rằng, tổ tiên đồng bào Mông đến khai phá vùng đất này chỉ có 3 dòng họ là họ Vàng, họ Sổng và họ Giàng. Quá trình khai khẩn đất hoang, rừng rậm gặp rất nhiều khó khăn, nhiều người bị thương, bị bệnh mà không có thuốc chữa; người Mông đã dùng lá cây rừng đắp lên vết thương và pha nước uống và khi đó, họ đã phát hiện giống chè rừng giúp vết thương mau lành, người bệnh mau khỏi ốm. Tổ tiên người Mông đã nhân giống chè này đem trồng tập trung, trở thành rừng chè cổ thụ hôm nay. Cũng trong quá trình khai sơn phá thạch, người Mông đã phát hiện ra nguồn nước ngọt chảy từ núi cao, thung sâu, mang đầy hơi nước khí trời, mà nước quanh năm trong xanh mát mẻ, người Mông gọi đó là “suối của trời ban”, suối của họ Giàng hôm nay.

Một chuyến du lịch ngày xuân, một đêm ngủ với gió rừng, sương núi, ăn cơm nếp nương, uống chè đặc sản, bạn sẽ cảm nhận được cuộc sống giản dị, thuần khiết bên khung cảnh hùng vĩ, hoang sơ. Suối Giàng hôm nay đang đứng trước nhiều đổi thay. Với sự đầu tư quan tâm của Đảng, Nhà nước và các tổ chức xã hội, Suối Giàng đang dần hình hài khu du lịch sinh thái, với nhiều công trình hạ tầng cơ sở hiện đại đánh thức “Nàng công chúa ngủ trong rừng” để Suối Giàng mãi là nguồn cảm xúc vô tận về cái đẹp.

 Trần Van