Gắn quyền lợi bảo vệ rừng với người dân

Từ trung tâm xã Lâm Thượng vượt trên 10km đường lầy lội, chúng tôi có mặt tại thôn Nậm Chắn - một trong những thôn khó khăn nhất của xã Lâm Thượng. Toàn thôn có 111 nóc nhà với 482 nhân khẩu, chủ yếu là đồng bào Tày, Dao. Những năm trước, cuộc sống của bà con trong thôn chỉ dựa vào rừng, nhiều cánh rừng bị chặt phá không thương tiếc. Rừng lại chỉ được giao cho một vài nhóm hộ quản lý trong khi diện tích lớn, đi lại khó khăn nên họ không thể kiểm soát hết diện tích được giao, dẫn đến “chảy máu” rừng. Năm 2006, rừng được giao cho cộng đồng thôn quản lý với diện tích trên 993ha, từ đó rừng đã có cơ hội được bảo vệ.

Theo chân cán bộ Hạt Kiểm lâm Lục Yên và lãnh đạo xã Lâm Thượng, chúng tôi leo lên khu rừng do thôn Nậm Chắn quản lý. Trưởng bản Trần Văn Khôn bảo rằng: “Khác với việc giao khoán quản lý bảo vệ rừng của nhiều năm trước, giờ đây toàn bộ diện tích rừng đều được giao cho cộng đồng bản quản lý nên bà con ai cũng là “tai mắt” của rừng”.

Chỉ tay vào cây gỗ sâng to 2 người ôm không xuể, trưởng bản Khôn cho biết thêm: “Nếu không có cộng đồng quản lý thì cây này đã bật rễ từ lâu rồi. Hiện ở đây vẫn còn nhiều cây gỗ to như thế lắm! Từ khi giao rừng cho cộng đồng trong thôn Nậm Chắn quản lý, chúng tôi và Ban quản lý rừng cộng đồng xã Lâm Thượng thường xuyên tuyên truyền cho bà con hiểu rõ trách nhiệm bảo vệ rừng và việc hưởng lợi từ rừng. Người dân đã nhận thức được giá trị lợi ích của rừng mang lại, ý thức bảo vệ rừng được nâng cao, bà con trong bản không phát rừng làm nương rẫy, không phá rừng nữa. Bà con còn đưa cây măng mai vào trồng ở các khu đất trống”.

Rừng Lục Yên đã được bảo vệ.

Còn ông Triệu Minh Chiêu ở thôn Nậm Chắn cũng thừa nhận: “Trước đây, tôi và một số bà con trong thôn còn chặt cây, đốn gỗ làm củi, làm nhà. Được cán bộ kiểm lâm, cán bộ xã tuyên truyền, chúng tôi đã hiểu được việc giữ rừng là giữ được nguồn nước, giữ gỗ cho con cháu sau này. Giờ bà con chỉ lấy những cành khô về làm củi, không chặt cây nữa. Rừng giờ là của mình, của bà con thôn bản nên tôi và bà con thường xuyên lên rừng kiểm tra, gặp người đang phá rừng là chúng tôi báo cáo với tổ quản lý rừng ở thôn và cán bộ kiểm lâm ngăn chặn kịp thời chứ không như trước đây có nhìn thấy phá rừng cũng mặc kệ”.

Theo ông Hoàng Văn Thành - Phó chủ tịch UBND xã Lâm Thượng, Trưởng ban quản lý rừng cộng đồng xã thì từ khi giao rừng cho cộng đồng quản lý, bên cạnh việc tuyên truyền cho người dân hiểu về việc phải bảo vệ rừng, Ban quản lý rừng cộng đồng thành lập các tổ tuần tra bảo vệ với 3-5 người thường xuyên đi tuần tra, kiểm soát rừng. Các nhóm bảo vệ rừng này còn phối hợp với UBND xã và cán bộ kiểm lâm địa bàn tổ chức tuyên truyền, vận động người dân thực hiện tốt việc quản lý, bảo vệ rừng, từ đó tạo chuyển biến trong người dân về ý thức bảo vệ rừng. Nhờ vậy, từ năm 2010 đến nay rừng cộng đồng được quản lý nghiêm ngặt, không còn tình trạng chặt phá, phát nương làm rẫy.

Lấy rừng nuôi rừng - hướng phát triển bền vững

Cán bộ Kiểm lâm và chính quyền xã Lâm Thượng kiểm tra cây song mây.

Mặc dù rừng cộng đồng đã được bảo vệ tốt, tuy nhiên do chủ yếu rừng ở đây là rừng nghèo kiệt nên bà con chưa được hưởng lợi từ rừng. Để lâm nghiệp cộng đồng phát triển vững chắc, đem lại hiệu quả kinh tế, năm 2012, Chi cục Phát triển lâm nghiệp đã đưa cây mây vào trồng thử nghiệm tại thôn Nậm Chắn. Tham gia mô hình này, các hộ dân được hỗ trợ hoàn toàn về giống, phân bón, kỹ thuật trồng.

Việc đưa cây song mây vào trồng ngay dưới tán rừng góp phần làm phong phú thêm thảm thực vật, về lâu dài, tạo nguồn thu nhập cho cộng đồng thôn, bản, hạn chế việc khai thác vào rừng tự nhiên.

Mới đầu do chưa nhận thức được lợi ích thiết thực từ việc trồng cây song mây  nên nhiều hộ dân không mấy mặn mà. Nhưng được tuyên truyền về quản lý rừng cộng đồng và được hưởng lợi về rừng nên các hộ dân từng bước nhận thức được ý nghĩa của việc phát triển kinh tế và làm phong phú thêm tài nguyên rừng. Đến nay cộng đồng đều đồng tình hưởng ứng.

“Để trồng được 40ha song mây, chúng tôi đã huy động 800 ngày công, đến nay song mây đã lên tốt, tỷ lệ cây sống đạt trên 85%”  - Trưởng bản Khôn cho biết vậy. Nhiều người dân ở Nậm Chắn cũng bảo rằng từ khi đưa cây mây vào trồng, bà con trong thôn rất phấn khởi. Trồng song mây được Nhà nước hỗ trợ cây giống, phân bón, bà con chỉ phải bỏ công ra trồng và chăm sóc, sau này mây cho thu hoạch sẽ góp phần nâng cao thu nhập cho bà con trong thôn trong bản. Đến nay, tất cả bà con trong thôn đều tham gia.

Theo ông Đặng Văn Tâm, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Lục Yên: “Dự án thí điểm lâm nghiệp cộng đồng được triển khai tại 4 xã Lâm Thượng, Tân Phượng, Phan Thanh, An Phú với tổng diện tích giao cho thôn bản quản lý là 1.913ha. Từ khi giao cho cộng đồng, rừng được bảo vệ tốt hơn. Để phát huy hiệu quả Dự án, cần phải đưa thử nghiệm các mô hình trồng cây lâm sản ngoài gỗ để cộng đồng được hưởng lợi trên mảnh đất ấy, dưới tán rừng ấy, góp phần nâng cao đời sống cho đồng bào. Qua thử nghiệm trồng cây song mây ở thôn Nậm Chắn, xã Lâm Thượng cho thấy song mây phát triển tốt, vừa góp phần làm phong phú thảm thực vật lâu dài vừa nâng cao đời sống cho cộng đồng thôn bản. Chúng tôi sẽ đề nghị Nhà nước tiếp tục hỗ trợ dự án trồng song mây và triển khai ra diện rộng”.

Những hiệu quả bảo vệ rừng khi 993ha rừng được giao cho cộng đồng bản quản lý cũng như lợi ích khi đưa cây song mây vào trồng tại đây cũng đã được Chủ tịch UBND xã Lâm Thượng khẳng định thêm. Có thể nói, việc giao rừng tự nhiên cho cộng đồng dân cư bảo vệ đã góp phần tích cực vào công tác bảo vệ rừng. Tuy nhiên, để người dân tham gia quản lý, bảo vệ một cách bền vững hơn cũng cần phải có cơ chế mới đối với lợi ích kinh tế từ rừng mang lại. Bởi chỉ khi nào người dân có cuộc sống no đủ thì công tác quản lý, bảo vệ rừng mới đạt kết quả như mong đợi.

Văn Thông