Toàn tỉnh hiện có 318 HTX với 39.984 xã viên; trong đó có 121 HTX thuộc lĩnh vực nông nghiệp; 125 HTX thuộc lĩnh vực công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, 9 HTX xây dựng, 16 HTX thương mại - dịch vụ, 24 HTX dịch vụ điện nông thôn... Ngoài ra, còn có 2.500 tổ hợp tác hoạt động với trên 9.000 thành viên và người lao động.

Các HTX duy trì việc làm thường xuyên cho trên 6.000 lao động với mức thu nhập bình quân 1,2-1,5 triệu đồng/người/tháng. Các HTX, tổ hợp tác đã tích cực phục vụ cho kinh tế hộ phát triển thông qua việc cung ứng một số khâu quan trọng cho sản xuất nông nghiệp như: cung ứng 60-70%  về thủy nông, 80-90% về giống, 50-60% về vật tư, 80-90% về khuyến nông, 40-60% về thú y, chế biến tiêu thụ nông sản 40-60%...; điển hình như HTX Nghĩa An (thị xã Nghĩa Lộ), HTX Tân Lĩnh (huyện Lục Yên), HTX Đại Phác (huyện Văn Yên)…

Là địa phương được thành phố Yên Bái chọn làm điểm xây dựng NTM, xã Tuy Lộc đã cơ bản hoàn thành tiêu chí thứ 13 của Bộ tiêu chí quốc gia. Hiện xã có 13 tổ hợp tác sản xuất nông nghiệp, mỗi tổ có từ 7-15 xã viên, chủ yếu là trồng nấm, trồng ớt, trồng hoa, trồng rau sạch và tổ môi trường xanh. Những tổ hợp tác này bước đầu đã tạo ra việc làm và thu nhập ổn định cho gần 100 hộ gia đình.

Ông Nguyễn Đức Luận - Chủ tịch UBND xã Tuy Lộc cho biết: Trong năm 2013 này, xã  sẽ thành lập thêm các tổ hợp tác, chủ yếu là sản xuất nông nghiệp như trồng rau sạch; từ tổ hợp tác môi trường xanh sẽ thành lập HTX môi trường để có thể mở rộng địa bàn hoạt động tới các thôn. 

Bên cạnh những kết quả đạt được, kinh tế tập thể vẫn bộc lộ những mặt hạn chế: hiệu quả hoạt động của nhiều HTX còn thấp, nhất là HTX nông nghiệp có xu hướng giảm dần, nhiều nơi hoạt động chỉ mang tính hình thức, chưa chủ động, còn trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước, chưa chuyển đổi kịp thời theo cơ chế thị trường; cơ sở vật chất còn nghèo, thiếu vốn hoạt động, sức cạnh tranh yếu; nhân lực trình độ thấp; khả năng liên kết với nhau hạn chế, phát triển chưa bền vững; các điển hình, nhân tố mới chưa nhiều; trình độ quản lý và điều hành của cán bộ quản lý HTX còn nhiều bất cập; một số HTX được hình thành nhưng chưa phát huy được vai trò tác động đến việc phát triển kinh tế của địa phương, vai trò tập thể và tạo công việc làm cho người lao động...

Điều này dẫn đến mức đóng góp của khu vực kinh tế tập thể vào GDP của tỉnh còn thấp so với các thành phần kinh tế khác, thu nhập của xã viên trong HTX chưa cao... Theo kết quả phân loại của Liên minh HTX tỉnh cho thấy số HTX kinh doanh có hiệu quả mới chiếm trên 60%.  Điều này đặt ra vấn đề để thực hiện tốt tiêu chí 13 trong Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng NTM thì cần củng cố các tổ chức kinh tế tập thể hiện đang hoạt động yếu kém và thành lập mới ở những địa phương có nhiều điều kiện thuận lợi phát triển…

Ông Đào Duy Vượng - Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho biết: Theo Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM, mỗi xã đạt nông thôn mới phải có ít nhất 1 tổ hợp tác và 1 HTX hoạt động hiệu quả nên trong thời gian tới, ngoài việc tập trung khắc phục những hạn chế, yếu kém của khu vực kinh tế tập thể, các địa phương và ngành liên quan cần quan tâm hơn nữa đến việc xây dựng và nhân rộng các điển hình tiên tiến, nhằm cải thiện nhận thức của người dân và tạo ra những điểm sáng cho loại hình kinh tế này...

Để giữ vững vai trò nòng cốt trong phát triển kinh tế tập thể, phát huy những mặt tích cực và hạn chế những tồn tại, trong thời gian tới, Liên minh HTX tỉnh cần tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền nhằm phổ biến và quán triệt sâu rộng quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước tới các HTX để tạo ra những chuyển biến rõ nét về nhận thức đối với vai trò, vị trí của kinh tế hợp tác, HTX trong nền kinh tế thị trường, định hướng XHCN và mô hình HTX kiểu mới.

Các HTX cần tăng cường hơn nữa sự liên doanh, liên kết nhằm tăng sức mạnh, sức cạnh tranh, hoạt động hiệu quả trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế; đa dạng hóa các loại hình HTX trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ đó, rút kinh nghiệm và nhân rộng ra toàn tỉnh, thúc đẩy kinh tế tập thể của tỉnh ổn định và phát triển bền vững, góp phần xây dựng thành công chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM mới.

Hồng Duyên