Tôi nhớ giảng văn những năm trung học ngày xưa thầy dạy có bài “Nhặt lá bàng” của Nhất Linh với hình ảnh hai chị em nghèo, phong phanh áo vải trong đêm đông giá buốt tranh nhau nhặt lá bàng về làm chất đốt sưởi ấm cho gia đình. Câu chuyện xúc động và mang tính nhân văn sâu sắc...

Tôi cũng nhớ rõ ngày ấy trước sân đình làng tôi có cây bàng cổ thụ tỏa bóng râm mát. Những buổi trưa hè oi ả, bọn trẻ chúng tôi thường tụ tập nhau đá bóng, đá cầu, nhảy lò cò hoặc tán u rất vui nhộn. Mùa hè cũng là mùa bàng ra trái. Khi có gió to, trái bàng chín rụng đầy sân và bọn tôi tranh nhau lượm...

Trái bàng chín cạp phần thịt bên ngoài chua chua, ngọt ngọt rất vui miệng. Còn phần hạt cứng bên trong thì dùng cục đá đập lấy nhân cho vào miệng nhai beo béo, bùi bùi thật hấp dẫn. Hình bóng cây bàng được xem như người bạn thân thiết đối với tuổi thơ tôi chỉ có thế, còn hạt bàng rang thì chưa nghe.

Những kỷ niệm xưa và lời dặn dò của bạn cứ thế đeo đẳng trong tôi suốt hành trình cho đến khi đặt chân lên thị trấn Côn Đảo. Tôi thuê xe máy đi vòng quanh thị trấn rồi xuống bờ biển ngồi ở cầu tàu 914 để chiêm ngưỡng cảnh quan và tìm hình bóng cây bàng thời quá khứ.

Trước mắt tôi là những hàng bàng cổ thụ, thân cây to cỡ hai người ôm không xuể, tàn lá xanh mướt sum sê che rợp bóng những con đường. Gốc cây đen sù sì, nhiều u nần trông hình thù rất cổ quái. Vòng khắp đảo, đâu đâu cũng thấy bóng cây bàng, nhiều tuổi cũng như mới trồng.

Con đường rợp bóng cây bàng ven bờ biển thị trấn Côn Đảo

Trái bàng vào mùa chín rộ

Thưởng ngoạn đã đời, tôi mới hỏi thăm một anh xe ôm chỗ bán hạt bàng rang. Tiếp tôi, chị Kim Hạnh - chủ cơ sở chế biến hạt bàng Lâm Thủy trên đường Nguyễn An Ninh, thị trấn Côn Đảo - vui vẻ kể đủ thứ chuyện. 

Mùa hè là mùa trái bàng chín, khoảng một tháng sau là hết. Muốn có hạt bàng để chế biến phải thu trữ trái bàng chín của những người dân nơi đây. Giá thu mua đầu vụ trái bàng mới rụng giá 20.000 đồng/bao 10kg, cuối vụ giá có cao đôi chút khoảng 30.000 đồng/bao. Còn giá trái bàng đã phơi khô là 50.000 đồng/bao.

Để có được 1kg hạt bàng cũng mất cả ngày công. Trái bàng phải phơi thật khô, vỏ ngả màu nâu sẫm (trái chín vỏ có màu vàng, sau ngả màu đỏ). Dùng dao bén chặt đôi trái theo chiều ngang để lấy hạt ra. Đây cũng là một kỹ thuật đòi hỏi sự kinh nghiệm nếu không hạt bàng sẽ đứt làm đôi, nát vụn không rang được.

Hạt bàng có vỏ lụa màu vàng sậm giống như vỏ đậu phộng, hình dáng giống hạt gạo nhưng to gấp 4-5 lần, hai đầu hạt nhọn. Mỗi trái chỉ có một hạt. Lấy hạt xong mang phơi lại cho khô, sau đó mới cho vào chảo rang.

Hạt bàng có hai cách chế biến là rang muối và rang đường. Làm món hạt bàng rang muối rất dễ dàng và nhanh gọn. Chỉ cần bắc chảo lên bếp cho hạt bàng vào rang chín, đổ ra thau. Kế đến, cho muối bọt vào chảo cùng một ít nước với ngọn lửa liu riu cho muối tan ra rồi cho hạt bàng đã rang vào.

Dùng xạng đảo đều tay không ngơi nghỉ cho muối thấm khô vào hạt. Khi vỏ hạt ngả màu nâu như màu nếp than và có mùi thơm, lấy một ít hạt cho vào miệng thử xem độ mặn có vừa khẩu vị là nhắc xuống.

Trái bàng mới thu lượm

Hạt bàng rang, đặc sản Côn Đảo

Hạt bàng rang đường hơi nhọc công một chút vì phải trải qua hai công đoạn. Đầu tiên là rang muối xong đổ ra thau để nguội. Kế đến, bắc chảo lên bếp cho đường cát vào nồi với một ít nước cho đường sôi và hơi sền sệt rồi cho hạt bàng (đã rang muối) vào. Đảo đều tay cho đến khi đường khô thì nhắc xuống.

Rang hạt bàng phải dùng đường cát trắng, đường cát vàng là hỏng bởi khi rang bị lợi đường. Hạt bàng rang muối hiện có giá khoảng 350.000 đồng/kg, rang đường 280.000 đồng/kg. Mua vài lạng ăn cũng đã thấy bõ thèm. 

Chiều về, đi lang thang dưới những bóng bàng cổ thụ, nghe tiếng sóng vỗ rì rào thổi vào mặt mát rượi nơi bờ biển Côn Đảo. Thong dong bốc một nhúm hạt bàng rang muối cho vào miệng nhai chậm rãi. Mùi thơm, vị béo, bùi, giòn của hạt hòa lẫn vị mằn mặn của muối thấm dần vào vị giác, len xuống tận thực quản.

Lúc này có thêm một tách trà ngon, nóng, đậm thêm vào thì thật không còn gì bằng...

(Theo TTO)