Tháng Tám, trời như cao và xanh hơn, cờ đỏ, sao vàng tung bay trong gió, cảnh sắc thiên nhiên như hòa với lòng người trong niềm vui mừng kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Ngày Quốc khánh 2/9.
Trở lại Cát Thịnh, vùng quê giàu truyền thống yêu nước, sớm giác ngộ cách mạng, người dân nơi đây đang nỗ lực phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới, để nhà nhà no ấm hơn, hạnh phúc hơn.
Nói đến Cát Thịnh là phải nói đến Vực Tuần, Đá Xô - nơi có đội du kích kiên cường, dũng cảm, tham gia chiến đấu trực tiếp với thực dân Pháp và giành chiến thắng nhiều trận, góp công to lớn dẹp tan đồn bốt Ba Khe, Cát Thịnh; cùng với bộ đội chủ lực vượt đèo Ách vào giải phóng Nghĩa Lộ sau này.
Một trong những chiến sĩ du kích Đá Xô ngày ấy là cụ Lường Văn Ích, người thôn Vực Tuần, cụ không những là chứng nhân lịch sử mà còn là "pho sử sống” của vùng quê cách mạng này.
Đường vào Đá Xô rất êm thuận, từ ngã ba Ba Khe chỉ đi một loáng là tới. Những ngôi nhà xây, nhà sàn của đồng bào Kinh, đồng bào Tày khang trang, sạch đẹp nằm thấp thoáng dưới những vườn cây ăn quả. Lúa dưới ruộng đã đứng cái, chè trên nương đang rộ búp.
Thấp thoáng dưới tán rừng là ngôi nhà sàn đậm chất đồng bào Tày Tây Bắc của cụ Ích. Bao năm qua, ngôi nhà vẫn giữ nguyên bóng dáng, chỉ có tiện nghi sinh hoạt là nhiều thêm và hiện đại thêm; đặc biệt dưới gậm sàn đậu chiếc ô tô còn khá mới mà con cháu cụ Ích mua về để phục vụ việc đi lại và làm thêm dịch vụ... Vực Tuần, Đá Xô nay không còn là vùng quê hẻo lánh, lạc hậu như trước khi mà miền núi đang dần tiến kịp với miền xuôi.
"Chúng con chào cụ ạ! Cụ khỏe không?”. Thấy có khách đến, cụ Ích mặc áo, bước ra gian giữa rồi bảo: "Khỏe, còn khỏe!”. Thật đáng mừng, ở độ tuổi 95, cụ Ích vẫn đi lại, vẫn trả lời rành rọt, chưa kể tuổi thanh xuân, sức lực đều đã dành cả cho những chuyến leo rừng, vượt núi, cho những trận đánh lớn ở Pú Lo, Pú Trạng, Tú Lệ, Than Uyên và đặc biệt là Mường Thanh, Hồng Cúm, Him Lam... trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Rồi những hồi ức về những ngày đầu cách mạng ùa về trong ký ức. Vùng quê Cát Thịnh những ngày Tháng Tám sôi sục khí thế chẳng kém gì bất kỳ vùng quê nào. Lứa tuổi 17 như cụ Ích luôn là lực lượng hăng hái nhất.
Nghe các cán bộ cách mạng tuyên truyền, vận động, ai ai cũng xung phong tham gia chiến đấu. Chàng thanh niên Lường Văn Ích cùng người anh trai và mấy thanh niên trong bản xin tham gia và được chấp nhận ngay. Khi ấy, chúng tôi nghĩ được trở thành chiến sĩ cách mạng là vinh dự và niềm tự hào cho bản thân, gia đình và làng bản; tham gia cách mạng, được đánh đuổi thực dân áp bức, bóc lột, quê hương, đất nước được tự do...
"Tôi đã nghe và đã rất tin khi đồng chí Sa Quang Đức - cán bộ tiền khởi nghĩa, đạt được nhiều thành tích trong chiến đấu và công tác, là Bí thư Đảng ủy đầu tiên ở xã Cát Thịnh… - cụ vẻ đầy tự hào khi nói với chúng tôi như vậy.
Ba Khe có vị trí chiến lược về quân sự, là cửa ngõ ra Yên Bái, Chiến khu Cách mạng Vần - Dọc sang Phù Yên (Sơn La) và vào Văn Chấn, Nghĩa Lộ. Địch hiểu rất rõ vị trí chiến lược này nên tập trung quân đánh chiếm và thành lập nhiều đồn bốt như đồn Ba Khe, Vực Tuần và đồn Ngòi Phà.
Lúc này, Đội du kích Đá Xô đã lớn mạnh, trở thành một trung đội với 56 chiến sĩ do đồng chí Sa Quang Đức chỉ huy. Du kích Đá Xô tích cực luyện tập, chế tạo vũ khí, không chỉ phối hợp với bộ đội chủ lực đánh địch mà còn chủ động chiến đấu nhiều trận, bắt và tiêu diệt nhiều lính Tây, bọn Việt gian. Khí thế cách mạng càng ngày càng lên, lòng dân vững tin vào cách mạng.
Cuối năm 1947, Pháp bắt cụ Lường Văn Ích đi phu. Vào được lòng địch một cách công khai, chiến sĩ du kích Lường Văn Ích đã nhanh chóng nắm bắt tình hình địch. Rồi một ngày cuối tháng 12, lợi dụng lúc địch mất cảnh giác, chiến sĩ du kích Lường Văn Ích đã lấy được một khẩu súng trường, 3 bao đạn rồi bỏ trốn lên rừng để trở về với cách mạng.
Ngày 20/12/1947 trở thành ngày đáng nhớ trong cuộc đời tham gia cách mạng của chiến sĩ du kích Lường Văn Ích khi đem nộp khẩu súng trường, 3 bao đạn cho bộ đội và trở thành anh bộ đội Cụ Hồ từ ấy. Vào bộ đội chủ lực, chiến sĩ Lường Văn Ích tích cực hoạt động và công tác, tham gia nhiều trận đánh lớn do
đồng chí Hà Thiết Hùng (nguyên Bí thư Tỉnh ủy Hoàng Liên Sơn) trực tiếp chỉ huy.
Được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, Vực Tuần đang ra sức phấn đấu xây dựng nông thôn mới, đến đầu năm 2023, đường giao thông nông thôn trên địa bàn đã cơ bản được hoàn thành; nhà văn hóa thôn đang được đầu tư cải tạo, nâng cấp, an ninh chính tri, trật tự an toàn xã hội vững chắc; môi trường được quan tâm đầu tư.
Theo đồng chí Bí thư Đảng ủy xã Cát Thịnh, đến nay thôn Vực Tuần đã hoàn thành 13/15 tiêu chí xây dựng nông thôn mới, còn 2 tiêu chí quan trọng nhưng rất khó khăn là thu nhập bình quân đầu người và tỷ lệ hộ nghèo. Nguyên nhân được xác định là còn nhiều hộ neo đơn, già cả, bệnh tật..., xã và thôn cũng đang vì người dân phấn đấu để Vực Tuần và Cát Thịnh hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới, xứng đáng với truyền thống vẻ vang của quê hương.
Tạm biệt Vực Tuần, tạm biệt núi Đá Xô, tạm biệt dòng suối Lao trong mát, bao đời qua dáng núi vẫn sừng sững giữa trời xanh, dòng Lao vẫn rì rào tuôn chảy… người Cát Thịnh, Đá Xô, Vực Tuần cũng vậy, vẫn hiền lành, thủy chung lưu giữ truyền thống yêu nước như núi đồi, khe suối quê hương.
Lê Phiên
