Với 85% diện tích đất nông nghiệp, 80% dân số và gần 60% lao động sống tại khu vực nông thôn, Yên Bái luôn quan tâm, ưu tiên bố trí nguồn lực để đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn. Tỉnh đã xây dựng quy hoạch ngành, quy hoạch sản phẩm nông - lâm nghiệp chủ lực gắn với việc phát huy tiềm năng, lợi thế của tỉnh. Đặc biệt, tỉnh đã xây dựng, ban hành và triển khai đồng bộ nhiều nghị quyết, đề án, chính sách hỗ trợ sản xuất theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, chuyên canh, tạo sản phẩm sạch, chất lượng cao, an toàn thực phẩm; khuyến khích phát triển vùng sản xuất nông nghiệp chuyên canh, tập trung. Nền nông nghiệp và kinh tế nông thôn đang thích ứng dần với cơ chế thị trường.
Từ sản xuất nông nghiệp bán cái mình có, nông dân doanh nghiệp đã hướng tới bán cái thị trường cần. Trong hành trình thay đổi tư duy này, doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX) bước đầu trở thành mắt xích quan trọng tạo động lực cho phát triển kinh tế nông nghiệp theo chuỗi giá trị, thúc đẩy thương mại hóa nông sản.
Nhiều mô hình HTX nông nghiệp đã ứng dụng công nghệ, tổ chức lại sản xuất dựa trên liên kết với hộ nông dân để đáp ứng yêu cầu của thị trường. HTX Dịch vụ tổng hợp Kiến Thuận ở xã Bình Thuận, huyện Văn Chấn là một ví dụ. Được thành lập năm 2004 với 12 xã viên với ngành nghề chính là thu mua, chế biến chè xanh, chè đen các loại, tham gia vào HTX, các thành viên và hộ liên kết được hoạch định chiến lược phát triển, hỗ trợ kỹ thuật chăm sóc, thu hoạch và bao tiêu đầu ra.
Để làm ra sản phẩm đáp ứng yêu cầu của thị trường, HTX tiến hành ký hợp đồng cung cấp dịch vụ và bao tiêu sản phẩm với từng thành viên và người nông dân; xây dựng vùng nguyên liệu theo các tiêu chuẩn trong nước và quốc tế, hình thành vùng nguyên liệu sạch. Đến nay, vùng sản xuất của HTX đã đạt các chứng nhận tiêu chuẩn: RA (Rainforesr Alliance) từ năm 2015 và ISO 22000:2018, HACCP, FDA vào năm 2020, đây được coi như tấm vé thông hành để sản phẩm chè của HTX xuất khẩu sang nhiều thị trường khó tính. Doanh thu HTX năm sau cao hơn năm trước, tạo việc làm thường xuyên có thu nhập ổn định cho các thành viên và hàng trăm lao động gián tiếp tại địa phương.
Không chỉ HTX kể trên đến nay, việc tổ chức liên kết chuỗi sản xuất, kinh doanh trong nông nghiệp tiếp tục được nhân rộng. Tới nay, tỉnh đã phê duyệt, hỗ trợ thực hiện 48 dự án liên kết phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị cho các sản phẩm nông nghiệp chủ lực của tỉnh, trong đó năm 2023 tiếp tục thực hiện 17 dự án chuyển tiếp và 11 dự án phê duyệt mới. Trong đó, ghi nhận nhiều mô hình liên kết giữa người sản xuất với doanh nghiệp, HTX theo chuỗi được triển khai nhân rộng điển hình là các dự án chuỗi dâu tằm, chuỗi sản xuất măng tre Bát độ, chuỗi dược liệu, chuỗi chăn nuôi.
Chương trình "Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đã có sự lan tỏa mạnh mẽ, được các địa phương chủ động triển khai một cách hiệu quả và thành công, trở thành một giải pháp được ưu tiên trong phát triển kinh tế nông thôn, gắn với xây dựng nông thôn mới. Các địa phương trong tỉnh đã khai thác triệt để tài nguyên bản địa cùng với kỹ thuật, công nghệ chế biến và cả những bản sắc văn hóa - xã hội, tạo ra sản phẩm OCOP đa dạng, phong phú, chất lượng, góp phần nâng tầm giá trị cho nông sản. Toàn tỉnh đã phân hạng và công nhận 227 sản phẩm OCOP, trong đó có 21 sản phẩm đạt 4 sao, 206 sản phẩm đạt 3 sao.
Việc chuẩn hóa sản phẩm nông sản để phục vụ xuất khẩu cũng được quan tâm khi đến nay đã có trên 23.096,2 ha rừng được cấp chứng chỉ FSC, quế hữu cơ; cấp được 77 mã số vùng trồng phục vụ tiêu thụ nội địa và xuất khẩu, trong đó 40 mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu và 33 mã số vùng trồng tiêu thụ nội địa trên cây ăn quả có múi, cây chè, cây thanh long, cây lúa, cây rau cùng nhiều sản phẩm nông sản được áp dụng các quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn GAP cơ bản, VietGAP, GlobalGAP, Organic, góp phần nâng cao giá trị chất lượng cho sản phẩm nông sản.
Hiện tại, Yên Bái đã hình thành rõ nét các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, chuyên canh có quy mô lớn với 10 sản phẩm nông nghiệp chủ lực, gồm: lương thực có hạt, chè, cây ăn quả, đàn gia súc chính, thuỷ sản, quế, sơn tra, tre măng Bát độ, dâu tằm, gỗ nguyên liệu. Các vùng sản xuất hàng hóa phát triển ổn định mang lại những giá trị kinh tế cao cho người dân. Nhiều mặt hàng nông sản có giá trị xuất khẩu cao như: quế, chè, tinh bột sắn, măng và các sản phẩm từ gỗ rừng trồng với kim ngạch xuất khẩu hàng chục triệu đô la, chiếm từ 30 - 40% giá trị kim ngạch xuất khẩu toàn tỉnh.
Kết thúc năm 2023, ngành nông nghiệp đã đạt được những kết quả ấn tượng. Năm 2023, tốc độ tăng tổng sản phẩm nông - lâm nghiệp, thủy sản ước đạt 5,29%; cơ cấu tổng sản phẩm nông, lâm nghiệp, thuỷ sản ước đạt 22% trong cơ cấu GRDP của tỉnh, đạt kế hoạch và kịch bản đã đề ra.
Phát huy kết quả đạt được, tiếp tục lan tỏa sâu sắc và cụ thể hơn trong chuyển đổi từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp, tỉnh chỉ đạo tiếp tục cơ cấu lại ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới, trong đó "Người nông dân là trung tâm, nông thôn là nền tảng, nông nghiệp là động lực”, hướng tới mục tiêu "Nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”.
Theo đó, ngành nông nghiệp tập trung đẩy mạnh phát triển sản xuất theo từng lĩnh vực và nhóm sản phẩm có lợi thế của tỉnh; đẩy mạnh cơ giới hóa và ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ trong sản xuất nông nghiệp; phát triển mạnh dịch vụ phục vụ nông nghiệp, công nghiệp chế biến, bảo quản sau thu hoạch, góp phần tăng tỷ trọng chế biến sâu để nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm; phát triển các cụm liên kết sản xuất gắn với vùng nguyên liệu.
Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương thức tổ chức sản xuất; mở rộng các mô hình, dự án liên kết phát triển sản xuất, kinh doanh theo chuỗi giá trị, gắn với các sản phẩm chủ lực, đặc sản, sản phẩm OCOP có chất lượng, giá trị gia tăng cao, có năng lực cạnh tranh trên thị trường.
Đẩy mạnh phát triển HTX, tổ hợp tác, doanh nghiệp liên kết với hộ gia đình, nông dân trong sản xuất, kinh doanh các sản phẩm nông nghiệp; tích cực thu hút đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, nhất là công nghiệp chế biến, nông nghiệp công nghệ cao; tăng cường liên kết giữa nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ; tiếp tục đưa khoa học công nghệ phục vụ nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp hữu cơ, sử dụng các chế phẩm sinh học, hữu cơ.
Đẩy mạnh chuyển đổi số; triển khai hiệu quả mô hình chợ nông sản 4.0, sàn giao dịch thương mại điện tử, sàn giao dịch sản phẩm OCOP… Tiếp tục thực hiện hiệu quả chương trình xây dựng nông thôn mới toàn diện, đi vào chiều sâu một cách đồng bộ, vững chắc. Đó là những cơ sở nền tảng để tạo ra hệ sinh thái nông nghiệp bền vững của tỉnh.
Văn Thông
