Xã Tuy Lộc (thành phố Yên Bái) là địa phương có truyền thống trồng rau xanh và trở thành hàng hoá phục vụ nhu cầu của trên 10 vạn dân thành phố và các vùng lân cận. Năm 2002, UBND thành phố Yên Bái đã xây dựng cơ sở thí điểm trồng rau an toàn tại Tuy Lộc với diện tích 1,5 ha. Nhiều người kỳ vọng vào vùng sản xuất rau an toàn sẽ mở ra hướng đi mới cho vùng rau chuyên canh tại đây và các khu vực khác trong tỉnh. Nhưng sau nhiều năm, vùng rau an toàn vẫn không có, lúc rau xanh tốt, lúc èo ọt, đời sống của trên 400 hộ trồng rau Tuy Lộc luôn gặp nhiều khó khăn.

Vào thời điểm đầu tháng 5 này, đến vùng rau Tuy Lộc sẽ dễ dàng nhận thấy các loại rau xanh thì ít mà ngô, khoai lang thì nhiều. Bà Đào Thị Thắm - một người gắn bó với vùng rau hơn chục năm cho hay: “Mỗi hộ có một mảnh đất nhỏ, ai trồng gì tuỳ thích, rau dùng phục vụ gia đình là chủ yếu vì trồng nhiều bán rất khó. Vài tháng nay, hầu hết các hộ trồng rau đã chuyển diện tích sang trồng ngô, khoai lang. Biết là hiệu quả kinh tế thấp hơn, nhưng được cái chắc ăn”.

Chính vì sự làm ăn manh mún, nhỏ lẻ, tự phát, tràn lan cùng một loại rau, khi thu hoạch thì ồ ạt cùng một lúc đã khiến giá rau rẻ, người trồng rau không có lãi, khi rau đắt thì chẳng có mà bán.

Chỉ cách đây hơn 2 tháng, đến vùng rau Tuy Lộc thấy bạt ngàn su hào, bắp cải, đã dẫn đến giá một cây bắp cải chỉ 500 đồng/kg, trong khi đó tiền giống mua đã 250 đồng/cây. Nhà nào may mắn lắm cũng vớt vát được tiền giống, còn lại người dân đành ngậm ngùi bỏ rau thối ngoài ruộng. Nhìn diện tích đất cát pha trải dọc sông Hồng cùng cơ sở hạ tầng đầu tư cho vùng rau khá cơ bản, nào là hệ thống tưới tiêu, lưới rào chắn, mái che... nay phải chuyển sang trồng ngô, khoai lang mà thấy xót xa.

Có nhiều hộ trồng rau ở đây vẫn áp dụng, tuân thủ đúng quy trình trồng rau an toàn song đến khi thu hoạch chẳng biết xác nhận an toàn ở đâu. Người dân lại đem rau ra chợ bán và nói là rau an toàn, bán giá cao hơn nhưng chẳng có ai mua vì không có gì chứng minh là rau an toàn, thế là giá bán như nhau. Bên cạnh đó, không có các đơn vị, tổ chức nào đứng ra hợp đồng tiêu thụ hoặc xây dựng thương hiệu cho sản xuất rau sạch.

Bà Mè Thị Hậu, thôn Minh Long phân trần: “Nhà có 1,5 sào rau sản xuất theo quy trình rau an toàn, nhưng đến kỳ thu hoạch mang đi bán, giá cũng chỉ như các loại rau khác vì người mua không biết đó là rau an toàn và cứ thấy rau rẻ, ít sâu bọ thì họ mua. Hậu quả là rau an toàn vẫn phải theo chủ nhân trên những chiếc xe đạp cà tàng rong ruổi khắp thành phố để tiêu thụ. Nhiều khi đi bán cả ngày không ai mua rồi lại mang về. Nguồn thu nhập bấp bênh khiến đời sống của người trồng rau rất khó khăn”.

Việc sản xuất mang tính tự phát, không tính toán và nhỏ lẻ như hiện nay không thể bảo đảm đời sống cho người trồng rau. Người nông dân vất vả, chăm bón, vun trồng làm ra sản phẩm nhưng lại không tự quyết định được giá cả sản phẩm của mình. Muốn vùng rau phát triển bền vững nâng cao đời sống cho người trồng rau thì cần tạo điều kiện cho nông dân về vốn, kỹ thuật, mở rộng diện tích trồng rau. Bên cạnh việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, người nông dân cần biết cách hạch toán kinh tế và tiếp cận thị trường, đầu tư và đưa giống rau đặc sản vào trồng.

Đồng thời, xây dựng hệ thống giám sát chất lượng sản phẩm, có người thu mua hoặc phải tích cực đi tìm thị trường tiêu thụ; khuyến khích các nhà hàng, khách sạn, các doanh nghiệp ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm cho nông dân. Đồng thời, chú trọng xây dựng thương hiệu sản phẩm. Ngành nông nghiệp cần có chính sách hỗ trợ kiểm tra phân tích và cấp chứng chỉ cho rau an toàn. Xã cần thành lập ban chỉ đạo sản xuất rau an toàn, vận động người dân không nên sản xuất chỉ mang tính thời vụ, hạn chế việc trồng tràn lan một loại rau.

Bên cạnh đó, cũng cần sự liên kết giữa các hộ sản xuất rau, tạo thành nhóm hộ hoặc thành lập HTX, xây dựng thương hiệu, đăng ký nhãn hiệu sản phẩm...

Làm được như vậy, vùng rau Tuy Lộc mới có cơ hội phát triển bền vững, góp phần nâng cao đời sống của các hộ trồng rau, khai thác tốt nguồn lực kinh tế lớn của địa phương.

Văn Thông