Giá chè nguyên liệu bấp bênh, người trồng chè vẫn không sống được bằng chè, thậm chí nhiều nơi còn bỏ chè cho cỏ mọc. Doanh nghiệp sản xuất vẫn chế biến “chè đen một tý, chè xanh một tý” và sơ chế là chính, xuất khẩu trực tiếp hầu như không có, giá 1kg chè khô vẫn trên dưới 1 USD. Được mùa rớt giá, mất mùa mất giá, cái vòng luẩn quẩn ấy vẫn bám lấy ngành chè Yên Bái.

Sản xuất, kinh doanh chè liên tục “thất bát”. Cho đến nay vẫn chưa có một kết luận hay có một nghiên cứu đánh giá cụ thể nào về nguyên nhân, nhưng khi nói đến yếu tố không thành công thì doanh nghiệp đổ lỗi cho nông dân, nông dân đổ lỗi cho doanh nghiệp, rồi đến cơ chế, chính sách, quy hoạch, thời tiết… Dù là một tỉnh còn nhiều khó khăn nhưng năm nào tỉnh cũng dành hàng tỷ đồng để rót cho ngành chè. Năm 2006, Tỉnh ủy đã có Nghị quyết số 02-NQ/TU về phát triển, nâng cao chất lượng sản xuất, chế biến, kinh doanh chè đến năm 2010 với mục tiêu phát triển chè đi vào chiều sâu, lấy chất lượng, giá trị và hiệu quả kinh tế là chính.

Đổi mới công nghệ chế biến bằng thiết bị tiên tiến, đa dạng hóa sản phẩm, chuyển dần từ chế biến chè thô sang chế biến chè tinh, xuất khẩu trực tiếp 50% sản lượng chế biến, doanh thu đạt 300 - 350 tỷ đồng, trong đó kim ngạch xuất khẩu đạt 12-13 triệu USD. Những mục tiêu đó không phải là không thể đạt được bởi Yên Bái có một vùng chè rộng lớn trên 12.600 ha và trên 60 cơ sở sản xuất, chế biến. Nhưng đã qua 3 năm triển khai thực hiện vẫn chưa có sự đổi mới rõ nét từ vùng chè và mục tiêu doanh thu, xuất khẩu không thể đạt được so với mục tiêu đã đề ra.

Dẫu vậy nhưng ngành chè vẫn được quan tâm chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền thông qua sự đầu tư từ cơ chế chính sách và tài chính của Nhà nước, của nhân dân và cây chè vẫn là loại cây chủ lực trong xoá đói, giảm nghèo trong nông nghiệp nông thôn Yên Bái. Và một tin vui với ngành chè Yên Bái trong những ngày cuối năm 2009 này, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND tỉnh phê duyệt Dự án nâng cao chất lượng, an toàn sản phẩm nông nghiệp và phát triển chương trình khí sinh học Yên Bái với tổng vốn đầu tư 3.222.707 USD. Địa điểm thực hiện dự án về hợp phần nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông nghiệp tại 6 huyện: Văn Chấn, Trấn Yên, Yên Bình, Văn Yên, Lục Yên, TP Yên Bái. Hợp phần phát triển khí sinh học tại tất cả các địa phương trong tỉnh và ưu tiên vùng phát triển chăn nuôi.

Mục tiêu của Dự án nhằm quy hoạch và xây dựng vùng sản xuất chè tập trung trên địa bàn; xây dựng 3 mô hình sản xuất, chế biến, kinh doanh sản phẩm chè an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP; tham gia xây dựng trung tâm giới thiệu sản phẩm chè an toàn trên sàn giao dịch và đấu giá chè Yên Bái; hỗ trợ 15 - 20 cơ sở chế biến chè; trồng mới, trồng thay thế 1.000 ha chè già cỗi bằng các giống chè năng suất, chất lượng cao, ít bị phụ thuộc vào việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật; đào tạo bồi dưỡng cán bộ quản lý, kỹ thuật và đào tạo nghề cho nông dân tham gia sản xuất chè an toàn… Đáng chú ý, trong Dự án đã dành trên 1.714 ngàn USD cho đầu tư, thiết kế và xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết (đường chính, đường bao, hệ thống cấp nước, nhà lưới, hỗ trợ cho công tác sau thu hoạch) vùng chè. Bên cạnh đó còn hỗ trợ trang thiết bị chế biến, cơ giới hoá cho mô hình sản xuất chè an toàn và trung tâm giới thiệu sản phẩm chè an toàn…

Đây là một Dự án lớn nhất từ trước đến nay cho vùng chè, hy vọng khi Dự án được thực hiện sẽ làm bật dậy vùng chè và cây chè sẽ thực sự trở thành loại cây kinh tế mũi nhọn, tương xứng với tiềm năng của vùng chè Yên Bái.

P.V