Theo ngành nông nghiệp, bình quân mỗi năm Yên Bái có trên 3 ngàn ha rau mầu các loại, đây là một con số quá nhỏ bé ở một tỉnh có trên 740 ngàn dân. Với một diện tích như vậy, dẫu có thâm canh, chuyên canh cũng không đáp ứng được nhu cầu sử dụng rau xanh trong nhân dân chưa nói gì đến sản xuất quảng canh, tự cung tự cấp như hiện nay. Cung không đủ cầu, do vậy hàng ngày những chuyến tàu, xe ô tô chất đầy rau xanh từ các nơi vẫn đổ vào thị trường Yên Bái.

Riêng chợ Ga Yên Bái, chợ Km6, phường Yên Thịnh (thành phố Yên Bái), lượng rau nhập vào vài chục tấn mỗi ngày là rau nhập từ Trung Quốc, Sa Pa (Lào Cai), Vĩnh Tường (Vĩnh Phúc)..., chỉ có một lượng rau rất nhỏ từ các xã vùng ven thành phố như: Tuy Lộc, Văn Phú, Nam Cường góp mặt. Nghề trồng rau xanh nhiều năm qua đã mang lại nguồn thu lớn cho hộ nông dân. Vậy tại sao Yên Bái, nhất là các xã vùng ven thành phố Yên Bái, thị xã Nghĩa Lộ có tiềm năng đất đai, con người, cũng như khí hậu phù hợp cho việc trồng rau xanh, rau sạch vẫn cứ phải nhập rau? Qua tìm hiểu cho thấy, việc trồng và phát triển rau xanh rất thuận lợi, nhưng số hộ  trồng rau để bán và trở thành nghề rất ít mà đa phần là trồng để gia đình sử dụng là chính, thậm chí còn không đủ phải đi mua.

Xã Tuy Lộc (thành phố Yên Bái) là vùng rau khá lớn của thành phố nhưng diện tích cũng vẻn vẹn hơn 3 chục ha. Đây cũng là địa phương được UBND thành phố quy hoạch về quản lý trồng rau sạch. Tuy nhiên, qua thực tế mới thấy vùng rau này sản xuất rất tự phát và mới chỉ bắt đầu hình thành của vùng rau chuyên canh. Các giống rau chỉ đơn thuần là su hào, bắp cải và rau muống, chứ những rau cao cấp khác vẫn chưa trồng được.

Bên cạnh đó, người trồng rau mới chỉ trồng theo mô hình của hộ gia đình chứ chưa có sự liên kết, thiếu tính quy hoạch dẫn đến hiệu quả không cao. Xã Văn Phú (thành phố Yên Bái) cũng được coi là xã có phong trào trồng rau khá tốt và đã có nhiều hộ dân sống được bằng nghề trồng rau, song cũng chưa thực sự trở thành hàng hoá. Không chủ động được nguồn cung dẫn tới giá rau ở Yên Bái rất đắt đỏ, cùng với đó là không kiểm soát được chất lượng an toàn thực phẩm.

Trận lũ lịch sử trong năm 2008, các tuyến đường giao thông đường bộ, đường sắt bị ách tắc, rau ở các địa phương khác không thể vận chuyển vào địa bàn, rau trồng trên địa bàn không đủ cung khiến giá rau tăng đột biến: rau ngót, rau cải 10 - 15 ngàn đồng/mớ; bắp cải, su hào cũng trên 10 ngàn đồng và tăng gấp 4 - 5 lần so với ngày thường. Những mặt hàng rau cao cấp, rau sạch có tiền cũng không thể mua được.

Yên Bái tuy là một tỉnh miền núi, song lại có hàng chục ngàn ha đất đai nông nghiệp phì nhiêu cùng với hàng ngàn ha đất bãi ven sông, suối màu mỡ. Tại sao việc trồng và phát triển vùng rau lại không đủ cung ứng cho thị trường trong tỉnh? Trồng rau sạch, rau an toàn đòi hỏi phải áp dụng những quy trình kỹ thuật, chăm sóc nghiêm ngặt nhưng trồng rau xanh “bình dân” làm hàng hoá không phải là quá khó. Cái chính là tư duy sản xuất của nông dân vẫn chưa thích ứng kịp trong nền kinh tế thị trường, chủ yếu phục vụ bữa ăn hàng ngày và sản xuất lương thực là chính. Tuy nhiên, cũng có nhiều vùng và có nhiều hộ nông dân đã dám nghĩ, dám làm, lấy hiệu quả kinh tế trên mỗi diện tích canh tác làm chính, đã mạnh dạn đưa giống rau mới vào sản xuất, nhưng cũng chỉ dừng ở mô hình. Một số địa phương đưa các loại rau mầu vào sản xuất vụ đông khá hiệu quả, nhưng lại không có chiến lược về thị trường tiêu thụ và phát triển vùng hàng hoá.

Vùng rau Tuy Lộc là một điển hình của sự phát triển tự phát và kinh nghiệm, kỹ thuật còn hạn chế dẫn đến năng suất thấp, hiệu quả không cao. Một vấn đề nữa là, cho đến nay vẫn chưa có địa phương nào quy hoạch và phát triển vùng rau hàng hoá với khối lượng lớn. Nếu cứ phát triển như hiện nay thì ở tỉnh Yên Bái, nhất là các khu vực thành phố, thị xã, thị trấn không bao giờ cân đối được rau xanh trên địa bàn, trong khi tài nguyên đất đai bỏ phí.

Thanh Phúc