Thực trạng nhức nhối

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, hiện số người cao tuổi cô đơn không nơi nương tựa cả nước khoảng 100.000 người (chiếm khoảng 1,15% tổng số người cao tuổi) nhưng số người đã được tiếp nhận vào sống trong các cơ sở bảo trợ xã hội (BTXH) mới đạt khoảng 3.500 người (chiếm 6,4 %). Còn theo thống kê của các cơ quan chức năng, hiện cả nước có khoảng 432 cơ sở BTXH, nhưng chỉ khoảng 180 cơ sở có chăm sóc người cao tuổi (trong đó có 79 cơ sở công lập).

Phần lớn các cơ sở BTXH có chăm sóc người cao tuổi hiện nay đều đang nhận nuôi dưỡng người tàn tật, trẻ mồ côi, bị bỏ rơi; chỉ có khoảng 15 cơ sở chăm sóc dành riêng cho người cao tuổi (chiếm 8,3% tổng số cơ sở BTXH có chăm sóc người cao tuổi).

Các cơ sở BTXH ngoài công lập chủ yếu do các tổ chức tôn giáo, tín ngưỡng tại địa phương thành lập, số lượng cơ sở tư nhân thành lập để tiếp nhận, nuôi dưỡng người cao tuổi hiện chiếm tỉ lệ thấp (khoảng 3,5% số cơ sở có chăm sóc người cao tuổi). Trong khi đó người cao tuổi cô đơn khó được hưởng lợi từ các chính sách ưu đãi vì các chương trình hỗ trợ về nhà ở đều phải thực hiện với phương thức có sự đóng góp của đối tượng có nhu cầu.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng cũng đánh giá, hệ thống mạng lưới chăm sóc người cao tuổi ở nước ta hiện còn thiếu về số lượng, hạn chế về chất lượng, chưa đủ khả năng đáp ứng được nhu cầu. Các cơ sở chăm sóc hiện nay chỉ mới chăm lo được khía cạnh về đời sống; còn các hoạt động văn hóa, tinh thần và quan trọng nhất là việc chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi thì gần như chưa có.

Đề xuất 10 tỉnh thí điểm

Trước thực trạng trên, Bộ Xây dựng đề xuất Thủ tướng Chính phủ thí điểm 3 mô hình cơ sở chăm sóc người cao tuổi cô đơn không nơi nương tựa, gồm mô hình công lập; ngoài công lập và mô hình tại cộng đồng.

Với mô hình công lập, ưu tiên đối tượng thuộc diện chính sách, có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, mất khả năng tự chăm sóc. Mô hình này hoạt động theo mô hình đơn vị sự nghiệp công lập, ngân sách nhà nước bảo đảm toàn bộ kinh phí hoạt động.

Với mô hình cơ sở chăm sóc người cao tuổi ngoài công lập dành cho người cao tuổi cô đơn không nơi nương tựa có điều kiện kinh tế, có nhu cầu được trông nom, giúp đỡ trong sinh hoạt và khám chữa bệnh tự nguyện đóng góp các khoản phí để được hưởng các dịch vụ chăm sóc thường xuyên. Loại hình cơ sở này cũng đón nhận người cao tuổi cô đơn không nơi nương tựa thuộc diện chính sách, có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, mất khả năng tự mình chăm sóc được nhà nước hoặc các tổ chức, cá nhân nhận nuôi dưỡng và chi trả các khoản phí theo dịch vụ chăm sóc. Mô hình này do tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng và được hưởng các chính sách ưu đãi về đất, vốn cũng như các loại thuế…

Mô hình thứ ba là xây dựng nhà chăm sóc người cao tuổi tại cộng đồng. Theo đó, người cao tuổi cô đơn không nơi nương tựa tự nguyện tìm đến với nhau để cùng chung sống, sinh hoạt hoặc do các tổ chức, cá nhân vận động để thực hiện việc chăm sóc, nuôi dưỡng tập trung gắn với cộng đồng. Mô hình này được thành lập và hoạt động theo hình thức tự quản có sự quản lý, hỗ trợ của nhà nước. Nhà nước có chính sách hỗ trợ kinh phí, đồng thời vận động các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp, hỗ trợ kinh phí để xây dựng mới, sửa chữa cải tạo nhà ở, các hạng mục công trình phục vụ cho sinh hoạt (nếu có yêu cầu) và vận hành nhà chăm sóc theo nhóm tại cộng đồng.

Trước mắt, Bộ Xây dựng dự kiến đề xuất thí điểm xây dựng cơ sở chăm sóc tại những địa phương đại diện cho từng khu vực, có số lượng người cao tuổi cô đơn không nơi nương tựa có nhu cầu chăm sóc lớn. Đó là: Cao Bằng, Tuyên Quang, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị, Quảng Nam, Lâm Đồng, Kon Tum, Trà Vinh, Đồng Tháp (mỗi tỉnh chọn 1 cơ sở với quy mô chăm sóc khoảng 50 người do địa phương lựa chọn).

Tổng mức đầu tư khoảng 12 tỉ đồng/cơ sở lấy từ ngân sách và kinh phí các tổ chức, cá nhân khác. Trong đó, vốn đầu tư xây lắp các hạng mục công trình khoảng 10 tỉ đồng, 2 tỉ còn lại dành đầu tư trang thiết bị làm việc, phòng ở, khu khám chữa bệnh và trang thiết bị phục vụ khác. Kế hoạch đặt ra là đến trước quý III/2015 sẽ đưa vào sử dụng các cơ sở này, từ đó rút kinh nghiệm để nhân rộng mô hình nhân văn này.

(Theo LĐO)