Tội phạm do trẻ vị thành niên gây ra chủ yếu là các tội: trộm cắp tài sản, cướp giật tài sản, cố ý gây thương tích, gây rối trật tự công cộng, hiếp dân, đánh bạc, giết người…

Với mỗi vụ án, hầu hết những tội phạm vị thành niên đều phạm cùng một lúc nhiều tội danh khác nhau. Trong đó có những vụ án đặc biệt nghiêm trọng như vụ án Nguyễn Mạnh Hùng cùng đồng bọn giết người rồi sau đó cướp 1 xe Airblade tại Thị trấn Mậu A, Văn Yên; hay vụ án 2 anh em Vì Văn Đài và Vì Văn Viện (trú tại xã Đồng Khê, Văn Chấn, Yên Bái) phạm tội hiếp dâm 3 cháu nhỏ gần nhà.

Theo phân tích của Viện Khoa học pháp lý, Quỹ nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) thì trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật là do các em chịu hoàn cảnh gia đình khó khăn, cha mẹ thiếu quan tâm, học vấn thấp, không làm chủ được bản thân, dễ bị bạn bè lôi kéo.

Xã hội càng phát triển, các bậc cha mẹ càng không có thời gian quan tâm, chăm sóc con cái, phần lớn các bậc phụ huynh thường có tâm lý chung là chuyển giao nghĩa vụ giáo dục con cái cho nhà trường và các thầy cô giáo. Có trường hợp con cái bỏ học hàng tháng, chỉ đến khi nhận được thông báo của cơ quan công an hoặc nhà trường thì việc đã muộn.

Một số gia đình khác đã lựa chọn phương pháp giáo dục không đúng khi đáp ứng đầy đủ những yêu cầu vật chất không phù hợp lứa tuổi và điều kiện gia đình của con cái. Chính sự nuông chiều, coi nhẹ hoặc bỏ qua lỗi lầm, nghĩa vụ của con cái, từ đó tạo ra thói quen, tâm lý đòi hỏi, sống ích kỷ, ỷ lại là một trong số những nguyên nhân dẫn đến vi phạm pháp luật của trẻ vị thành niên.

Bên cạnh đó, về phía nhà trường và các thầy cô giáo hiện nay chỉ chú trọng đến việc giáo dục và chăm lo đến sự phát triển về tri thức. Do đó, việc giáo dục về nhân cách chưa được chú trọng, chưa có nhiều giải pháp quản lý, giáo dục và giúp đỡ những em học sinh vi phạm. Ngoài ra sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình chưa được chặt chẽ, đây cũng là một nguyên nhân dẫn đến sự lợi dụng của các đối tượng xấu ngoài xã hội lôi kéo các em vào con đường phạm pháp.

Vai trò của Đoàn Thanh niên trong việc giáo dục và phòng ngừa vi phạm pháp luật của trẻ vị thành niên chưa thực sự hiệu quả. Hiện nay, việc tổ chức phong trào, giáo dục đạo đức, pháp luật chưa được chú trọng. Việc quản lý, giáo dục trẻ vị niên vi phạm pháp luật cũng chưa được các cơ sở đoàn quan tâm đúng mức dẫn đến nhiều trẻ sau khi trở về từ trường giáo dưỡng lại tiếp tục đi vào con đường tái phạm pháp.

Theo bà Nguyễn Thị Thu Hằng, cán bộ Phòng Hình sự PC45 Yên Bái: "Để giải quyết tốt vấn đề phạm tội ở tuổi vị thành niên, bên cạnh việc phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội cũng cần tích cực tuyên truyền, đấu tranh với những hành vi vi phạm, có những trường hợp cần đưa ra xét xử công khai lưu động để giáo dục những trẻ khác tránh được các hành vi vi phạm pháp luật".

Trong thời gian gần đây đã có rất nhiều những vụ án nghiêm trọng, gây chấn động mà hung thủ là những người chưa thành niên. Thậm chí, không ít trong số đó phạm một lúc hành vi đặc biệt nguy hiểm như cướp của, giết người… Do tại thời điểm phạm tội, các em chưa đủ 18 tuổi nên không phải chịu khung hình phạt cao nhất dành cho tội danh phạm tội, tuy nhiên, cái giá phải trả cho những hành vi nông nổi, thiếu suy nghĩ cũng không hề nhỏ.

Minh Trang