Lâu nay, trong các hoạt động hỗ trợ người nghèo, phần lớn doanh nghiệp, nhà hảo tâm thường giúp đỡ cụ thể bằng vật chất như: tiền, gạo, thực phẩm... Những tấm lòng san sẻ ấy rất quý báu, giúp người nghèo kịp thời vượt qua khó khăn. Vấn đề đặt ra là khi ăn hết thực phẩm, dùng hết tiền thì người nghèo lại hoàn nghèo, vẫn phải tiếp tục nhờ vào sự giúp đỡ. Vì vậy, các hình thức hỗ trợ người nghèo được chuyển sang giúp "cần câu" hơn là "con cá". Bởi với cần câu, người nghèo có thể câu được “cá”, tự lo cái ăn lâu dài, bền vững hơn. Chính sách đã rất tốt nhưng triển khai như thế nào lại là vấn đề cần tính toán thật kỹ.

Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm đến công tác giảm nghèo, vì đây là một trong những chính sách thực hiện công bằng xã hội. Tuy nhiên, ý thức của người dân mới là vấn đề quyết định. Người dân lâm cảnh nghèo thường do các nguyên nhân: trình độ học vấn thấp, thiếu việc làm, thiếu tài sản, thiếu đất đai, khó tiếp cận các dịch vụ tài chính, thiếu sự hướng dẫn sử dụng tài chính. Muốn người nghèo thoát nghèo bền vững, cần phải xem xét điều kiện sống cụ thể, tìm ra nguyên nhân nghèo đói của họ. Theo tiêu chí hộ nghèo (mới), mỗi người có thu nhập không dưới 400.000 đồng/tháng (đối với lao động nông thôn) là thoát nghèo. Nhìn từ yếu tố nội lực, bà con ở nông thôn, vùng cao, vùng sâu, vùng xa có tư liệu sản xuất từ ruộng, nương, có thể trồng lúa, trồng rừng, chăn nuôi, nếu tận dụng hết quỹ đất sẵn có thì nông dân không thể không thoát nghèo.

Vì sao nông dân vẫn nghèo? Theo nhiều cán bộ lâu năm công tác ở vùng cao thì nguyên nhân chính vẫn là do lười lao động, thiếu phương án sản xuất. Lười lao động xuất phát từ một bộ phận người nghèo lâu nay có tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Mặt khác, người dân chưa biết tính toán làm ăn, dẫn đến sử dụng vốn không hiệu quả.

Chương trình cho vay tín chấp thông qua các tổ chức đoàn thể xã hội ở cấp xã của Ngân hàng Chính sách Xã hội tỉnh đã mang lại những kết quả đáng ghi nhận. Nhiều hộ nghèo được tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi để làm ăn vươn lên thoát nghèo. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cũng có nhiều câu chuyện đáng suy nghĩ như: đem tiền vay vốn hộ nghèo mua xe máy, bán bò giảm nghèo vì gia đình không có người chăn nuôi, rồi đến việc cưới, việc tang bí quá cũng đem thịt luôn con trâu, bò hỗ trợ hộ nghèo...

Các cơ quan phụ trách công tác giảm nghèo xây dựng phương án cải thiện đời sống dựa trên khả năng thực tế của người nghèo, đưa cái người ta cần, chứ không phải cái mình có. Đồng thời, cần nhìn nhận người nghèo là những người đóng góp chứ không phải chỉ là người nhận. Chính những người làm chính sách phải thay đổi nhận thức mới góp phần giúp người nghèo xóa bỏ tư tưởng ỷ lại vào Nhà nước. Bên cạnh đó, chính sách cần được giám sát, được đánh giá thường xuyên. Quan trọng hơn cả, chính bản thân người nghèo phải nỗ lực, bởi lẽ, mọi sự quan tâm, giúp đỡ có mang lại hiệu quả hay không phụ thuộc vào ý thức của mỗi người nghèo.

Anh Dũng