Mục tiêu của chương trình này là triển khai điểm mạng lưới SLTS, SLSS từ thành phố đến cơ sở để phát hiện, can thiệp và điều trị sớm các bệnh, tật, các rối loại chuyển hóa, di truyền ngay trong giai đoạn bào thai và sơ sinh, giúp trẻ sinh ra bình thường hoặc tránh được những hậu quả nặng nề về thể chất và trí tuệ, giảm số người tàn tật, thiểu năng trí tuệ trong cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng dân số.

Thành phố đã lựa chọn 9 phường thực hiện mô hình này là Nguyễn Phúc, Hồng Hà, Nguyễn Thái Học, Yên Ninh, Đồng Tâm, Minh Tân, Yên Thịnh, Hợp Minh và Nam Cường. Chương trình được thực hiện góp phần nâng cao nhận thức về SLTS, SLSS cho cán bộ y tế và nhân dân tại 9 phường, trong đó 100% cán bộ y tế có kỹ năng tuyên truyền, tư vấn; 100% bà mẹ mang thai được tuyên truyền, tư vấn.

Chị Chu Thị Thu Huyền ở tổ 48, phường Nguyễn Thái Học mang thai vào đúng thời điểm chương trình được triển khai trên địa bàn. Vì vậy, trong suốt quá trình mang thai, chị được cộng tác viên dân số tư vấn kiểm tra sức khỏe, khám thai định kỳ, làm các xét nghiệm cần thiết. Chị Huyền cũng được cung cấp thông tin cần thiết về việc siêu âm thai trong 3 tháng đầu là rất quan trọng. Sau khi sinh con, chị được các bác sỹ tư vấn lấy máu gót chân của bé làm xét nghiệm SLSS. Chị Huyền cho biết, mới đầu, chị và gia đình rất lo lắng nhưng đến nay, thấy cháu khỏe mạnh, phát triển bình thường thì mọi người đều yên tâm.

Cũng là một trong các địa phương thực hiện điểm chương trình, Nam Cường đã triển khai đến các phụ nữ mang thai trong mỗi lần khám thai định kỳ tại Trạm Y tế phường. Các cộng tác viên dân số còn thường xuyên đến tận hộ gia đình tư vấn, phát tờ rơi tuyên truyền về lợi ích của SLTS, SLSS.

Chị Ngô Thị Huyền ở khu dân cư Nam Thọ là một trường hợp được cán bộ dân số phường đến tận gia đình để tư vấn thực hiện SLTS. Mang thai con thứ 2 ở tuổi 35 và sau khi được nghe về các nguy cơ có thể gặp trong thai kỳ, chị Huyền đã nhận thấy rõ lợi ích của SLTS, SLSS để cho ra đời những đứa con khỏe mạnh.

Tác dụng của SLTS, SLSS nhằm mục đích phát hiện, can thiệp sớm tật, bệnh tật ở thai nhi và trẻ sơ sinh. Các phụ nữ khi mang thai nên đến các sơ sở y tế có đủ điều kiện sàng lọc để thực hiện. Điều này có lợi cho cả bà mẹ và thai nhi khi sinh ra một đứa con khỏe mạnh về thể chất lẫn tinh thần. Đối với mô hình SLTS, bà mẹ mang thai dưới 14 tuần được siêu âm đo độ dày da gái thai nhi, nếu da gáy dày bất thường thì chuyển bà mẹ lên tuyến trên – nơi có đủ trang thiết bị để kiểm tra người mẹ, xét nghiệm nhau thai, chọc ối để phát hiện ra những dị tật ở thai nhi.

Một số dị tật được phát hiện qua SLTS, SLSS như bệnh Down, dị tật ống thần kinh, suy giáp bẩm sinh, thiếu men G6PD (gây tán huyết dẫn đến thiếu máu, vàng da), tăng sinh tuyến thượng thận bẩm sinh (rối loạn nhiễm sắc thể giới tính)… Từ đó, các bác sỹ sẽ tìm biện pháp can thiệp kịp thời đối với những bệnh có thể chữa được và ta vấn tâm lý cho bà mẹ cũng như gia đình; giúp giảm đến mức thấp nhất số em bé ra đời bị dị tật bẩm sinh và điều trị kịp thời một số bệnh mà trẻ sơ sinh mắc phải.

Ngay khi chương trình được triển khai trên địa bàn, Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình thành phố đã tổ chức 2 lớp tập huấn kỹ năng truyền thông, tư vấn về SLTS, SLSS cho 60 cán bộ chuyên trách, cộng tác viên dân số ở 9 phường làm điểm. Đến nay, đội ngũ này đã tuyên truyền cho 740 phụ nữ mang thai trên địa bàn kiểm tra SLTS tại các cơ sở y tế; tổ chức 81 buổi truyền thông nhóm; nói chuyện chuyên đề về lợi ích của SLTS, SLSS, các bệnh sàng lọc được qua chương trình, các bước tham gia sàng lọc và thời điểm khám sàng lọc cho nhóm phụ nữ 15 – 49 tuổi, phụ nữ đang mang thai, phụ nữ có nguy cơ sinh con khuyết tật, dị tật; tổ chức 114 buổi truyền thông lồng ghép về các hoạt động của chương trình trong buổi tiêm chủng mở rộng tại trạm y tế phường, hội nghị, cuộc họp của chính quyền, đoàn thể, tổ dân phố; phát 2.697 tờ rơi tuyên truyền về nội dung của chương trình cho phụ nữ mang thai và chuẩn bị mang thai.

Trung tâm phối hợp với Bệnh viện Đa khoa thành phố tư vấn và lấy máu gót chân cho 49 trẻ sơ sinh; thông báo tới gia đình 3 trẻ đã sàng lọc sơ sinh có kết quả nghi ngờ dương tính với thiếu men G6PD và tư vấn gia đình cho trẻ đi xét nghiệm lần 2 tại bệnh viện tuyến Trung ương. Để chương trình thực sự đem lại hiệu quả, hiện nay, đơn vị tiếp tục phối hợp với Bệnh viện Đa khoa thành phố, Trung tâm Y tế thành phố chỉ đạo và quản lý toàn bộ hoạt động của chương trình; đẩy mạnh công tác truyền thông, tư vấn; quản lý đối tượng tham gia SLTS, SLSS, đặc biệt là thai phụ có kết quả siêu âm nghi ngờ thai nhi bất thường, trẻ sơ sinh đã được lấy máu gót chân để sàng lọc.

Việc triển khai chương trình SLTS, SLSS tại 9 phường sẽ góp phần giảm đến mức thấp nhất tỷ lệ mắc bệnh tật, tử vong ở trẻ sơ sinh để nâng cao chất lượng dân số, bảo đảm nguồn nhân lực có chất lượng cao cho thành phố.

Ông Nguyễn Trọng Long – Phó giám đốc Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình thành phố: Ngay khi triển khai chương trình, Trung tâm phân công nhiệm vụ cụ thể cho các ban, ngành thành viên tổ chức thực hiện. Đơn vị chỉ đạo cán bộ chuyên trách dân số các địa phương được chọn làm điểm tăng cường truyền thông cho nhóm đối tượng đích của chương trình là phụ nữ mang thai và mới sinh con. Mục tiêu trong năm 2014, thành phố hoàn thành và hoàn thành vượt mức chỉ tiêu kế hoạch giao. Trung tâm cũng tham mưu với Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh mở rộng mô hình trên địa bàn 17/17 xã, phường của thành phố trong năm 2015 và những năm tiếp theo. Bác sỹ Đỗ Cường Vượng – Chuyên khoa cấp I, Trưởng khoa Sản Bệnh viện Đa khoa thành phố: Chương trình SLTS, SLSS rất tốt cho các em bé vì có thể phát hiện được một số bệnh bẩm sinh và dị tật sớm. Hiện nay, Bệnh viện phối hợp với Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình thành phố SLSS phát hiện 2 loại bệnh là bệnh tan máu do thiếu men G6PD và bệnh suy giáp trạng bẩm sinh. Các mẫu máu của trẻ được lấy theo đúng quy trình kỹ thuật được gửi về bệnh viện tuyến Trung ương, các bác sỹ sẽ làm xét nghiệm và gửi phiếu đánh giá về cho gia đình nếu như em bé bị bệnh. Những em bé bị bệnh được phát hiện, điều trị kịp thời lớn lên phát triển bình thường, nếu không sẽ để lại những di chứng nặng nề về sau. Bà Nguyễn Thị Liên Vang – Cộng tác viên dân số phường Nguyễn Thái Học: Là cộng tác viên dân số ở địa bàn được triển khai chương trình, tôi đã tuyên truyền cho các phụ nữ mang thai về lợi ích của việc SLTS, SLSS. Phụ nữ khi mang thai nên đi khám thai định kỳ, đặc biệt trong 3 tháng đầu để kịp thời phát hiện những trường hợp bất thường ở thai nhi. Qua tuyên truyền, tôi thấy 100% phụ nữ mang thai ở khu phố tôi theo dõi đều thực hiện theo đúng các bước trong chương trình. Chị Ngô Thị Huyền – Khu dân cư Nam Thọ, phường Nam Cường:   Sau khi được cộng tác viên đến tư vấn về SLTS, SLSS, tôi thấy phương pháp này giúp cho các phụ nữ mang thai yên tâm hơn trong suốt thời gian mang bầu. Khi thực hiện sàng lọc, nếu có vấn đề bất thường sẽ giúp mình có biện pháp xử lý sớm. Thực hiện SLSS giúp phát hiện được một số bệnh nguy hiểm, nếu phát hiện sớm sẽ có biện pháp xử lý kịp thời và đạt hiệu quả cao, điều đó tốt cho con của mình sau này. Tôi thấy việc thực hiện chương trình có ý nghĩa rất thiết thực vì ai cũng muốn sinh ra những đứa con khỏe mạnh.

Việt Hà - Đức Minh