Đây chính là những nguyên nhân gây bất ổn về an ninh, chính trị và trật tự an toàn xã hội. Chỉ thị 06 - CT/TW của Bộ Chính trị (Khóa VIII) về "Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng chống và kiểm soát ma túy" đã đánh dấu một mốc mới  quan trọng  trong  cuộc chiến với ma túy ở Yên Bái.

Ai đã từng một lần lên vùng cao của Văn Chấn, Trạm Tấu, Mù Cang Chải... những năm 80 của thế kỷ trước, ấn tượng không thể phai mờ  bao giờ cũng là thuốc phiện. Thời đó, cây Anh túc (thuốc phiện) được trồng ngoài đồng, ngoài bãi, trên nương rẫy, thậm chí còn được trồng trong vườn... quanh nhà. Nhựa thuốc phiện rẻ và  sẵn như thuốc lào, gặp nhau mời nhau "làm điếu" như mời bữa cơm thường ngày.

Nguyên do, đây là địa bàn tập trung đồng bào Mông sinh sống, với tập quán trồng thuốc phiện để lấy nhựa hút và phục vụ cưới hỏi, ma chay hay dùng làm hàng hóa trao đổi phục vụ sinh hoạt. Nằm ở vị trí cửa ngõ của vùng Tây Bắc, Yên Bái còn được biết đến là nơi trung chuyển, tiêu thụ ma túy và các chất tân dược gây nghiện. Hoạt động của bọn tội phạm ma túy ngày càng có nhiều diễn biến phức tạp, số người nghiện chuyển sang mua bán, tổ chức sử dụng trái phép các chất ma túy gia tăng, đã phát hiện nhiều đường dây mua bán ma túy phức tạp liên quan đến nhiều địa phương và nước ngoài. Khi bị bắt giữ, các đối tượng này chống trả quyết liệt, tìm mọi cách bịt đầu mối, khống chế lẫn nhau, đe dọa trả thù. Một số đối tượng còn sử dụng vũ khí quân dụng, bơm kim tiêm có vi rút HIV để chống trả, đe dọa sức khỏe, tính mạng của cán bộ làm công tác phòng, chống ma túy, có tới trên 60% số vụ phạm pháp hình sự trên địa bàn liên quan đến đối tượng này.

Ngay sau khi có Chỉ thị của Bộ Chính trị, Tỉnh ủy Yên Bái đã chỉ đạo các cấp ủy, tổ chức Đảng tổ chức quán triệt và thực hiện nghiêm túc. Căn cứ vào sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, các cấp ủy Đảng đã chỉ đạo các cơ quan, ban, ngành và chính quyền địa phương xây dựng chương trình phòng chống ma túy.

Công tác tuyên truyền về tác hại của ma túy, phòng chống ma túy được đẩy mạnh. Các địa phương, đơn vị đều có kế hoạch đẩy mạnh công tác tuyên truyền trong đó lồng ghép với các chương trình tuyên truyền khác để hiệu quả tuyên truyền cao hơn. Các cơ quan thông tin đại chúng như Báo Yên Bái, Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh tăng dung lượng các chuyên trang, chuyên mục, tăng thời lượng phát sóng, đổi mới hình thức tuyên truyền phù hợp với từng đối tượng. Các địa phương thường xuyên tổ chức các chiến dịch truyền thông phòng chống ma túy trong các tháng hành động; tổ chức các buổi mít tinh, diễu hành với sự tham gia của hàng vạn lượt người. Trong đó tập trung tuyên truyền cho các nhóm đối tượng có nguy cơ cao như thanh, thiếu niên, học sinh, sinh viên, khu vực đông dân cư, vùng dân tộc thiểu số.

Trong đấu tranh với ma túy, công tác xóa bỏ cây thuốc phiện, đấu tranh chống tội phạm và tệ nạn ma túy, cai nghiện và quản lý đối tượng sau cai chính là những yếu tố quyết định. Trong 10 năm, đã có hàng trăm đoàn công tác của tỉnh đến tận những thôn, bản vùng sâu vùng xa ở Trạm Tấu, Mù Cang Chải, Văn Chấn... Cán bộ đã "ba cùng" với đồng bào, tuyên truyền vận động nhân dân phá bỏ cây thuốc phiện, không tái trồng và hút thuốc phiện. Từ sự tích cực đó, từ năm 1997 đến năm 2006, đã  có 304,24 ha thuốc phiện được phát hiện, xóa bỏ, diện tích trồng cây thuốc phiện đã cơ bản xóa bỏ. Thu hẹp vùng sản xuất, tội phạm về ma túy cũng bị tấn công mạnh mẽ.

Với sự vào cuộc quyết liệt của các lực lượng nhất là lực lượng công an, trong 10 năm đã có 1.782 vụ án, 2.691 đối tượng phạm tội về ma túy bị bắt giữ. Các vụ đều được đưa ra xét xử thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật đồng thời có tác dụng răn đe, giáo dục cao. Công tác cai nghiện được chú trọng, bằng sự quan tâm của tỉnh, đã có  có 7.233 lượt người nghiện được cai nghiện. Qua đó số người nghiện đã giảm hàng năm, đến nay còn 2.651 đối tượng.

Tuy đã giảm 3 tiêu chí: số diện tích, tái trồng và số người nghiện nhưng nhìn lại 10 năm "tuyên chiến" có thể thấy vẫn còn nhiều khuyết điểm đã bộc lộ gây ảnh hưởng đến công tác phòng chống ma túy.

Thứ nhất, tại một số nơi cấp ủy Đảng còn coi nhẹ, chưa tập trung chỉ đạo công tác phòng, chống đặc biệt tại nhiều cơ sở vùng cao, hệ thống chính trị ở cơ sở còn yếu, thậm chí nể nang, né tránh, một số đảng viên và tổ chức cơ sở Đảng không gương mẫu, mất sức chiến đấu; cá biệt còn làm ngơ cho việc tái trồng cây thuốc phiện; có nơi, có lúc chưa làm tốt công tác củng cố, nâng cao vai trò và sức chiến đấu của tổ chức Đảng dẫn đến hiệu quả quản lý, điều hành của chính quyền cơ sở còn yếu, hiệu quả phòng chống ma túy còn hạn chế. Đời sống đồng bào vùng cao còn nhiều khó khăn, bà con dễ bị kẻ xấu lôi kéo, dụ dỗ... Bài học hàng trăm ha thuốc phiện tái trồng tại các xã của huyện Trạm Tấu năm 2006 là một ví dụ.

Thứ hai, mặc dù công tác tuyên truyền đã được đẩy mạnh nhưng mới tập trung tại các trung tâm các huyện, thị xã, thành phố, chưa thực sự sâu rộng đến vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc. thiểu số. Nội dung, hình thức tuyên truyền cho các đối tượng, nhất là thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên thiếu đa dạng, hấp dẫn.

Thứ ba, trên thực tế mặc dù đã đấu tranh quyết liệt với tội phạm ma túy nhưng do số người nghiện còn nhiều, do buôn bán ma túy "siêu lợi nhuận" nên các đối tượng vẫn bất chấp thủ đoạn để buôn bán, vận chuyển và tiêu thụ ma túy.

 Thứ tư, kinh phí dành cho cai nghiện còn eo hẹp, công tác quản lý quản lý sau cai còn nhiều bất cập cho nên nhiều người cai nghiện ma túy sau khi trở về cộng đồng chưa được quản lý, giúp đỡ để hòa nhập cộng đồng, tỷ lệ tái nghiện còn cao...

Như thế để thấy, cuộc chiến với ma túy ở Yên Bái vẫn còn nhiều cam go. Nhưng tin tưởng rằng dưới sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, của toàn dân chắc chắn công tác đấu tranh phòng chống ma túy trên địa bàn sẽ thu được những kết quả cao, môi trường xã hội sẽ thực sự trong lành thúc đẩy kinh tế - xã hội  ngày càng phát triển.

Nguyễn Đình