Còn nhớ, năm 2005 trên địa bàn đã xảy ra 3 trận lũ quét lịch sử làm 65 người chết; trong đó chỉ 9 ngày từ 18 đến 27-9 cơn bão số 7 và 8 đã gây 2 trận lũ quét trên diện rộng ở các huyện Văn Chấn, Trạm Tấu, Mù Cang Chải và thị xã Nghĩa Lộ làm chết và mất tích 58 người; bị thương 12 người; thiệt hại về kinh tế ước khoảng trên 300 tỷ đồng.

Trước tình hình đó, cấp uỷ và chính quyền địa phương đã chủ động lập kế hoạch; tổ chức diễn tập phòng chống lũ bão; có phương án quyết liệt di dời dân ra khỏi vùng nguy hiểm xung yếu...giảm đến mức thấp nhất thiệt hại về người, tài sản do thiên tai mưa lũ gây ra.

Trở lại xã Cát Thịnh (Văn Chấn), nơi bị ảnh hưởng nhiều nhất của trận lũ quét năm trước với trên 30 người bị chết; nỗi đau mất mát về người và tài sản đã nguôi ngoai, sự sống mới dần hồi sinh. Được chứng kiến các phương án phòng chống lụt bão (PCLB) của xã đã được huyện Văn Chấn phê duyệt; đồng chí Nguyễn Văn Bình - Phó chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng ban PCLB tỉnh đến thăm và kiểm tra từng hộ dân đã được di dời ra khỏi vùng nguy hiểm; kiểm tra dự trữ lương thực rồi bất ngờ ra phương án cho cán bộ xã xử lý là: Hiện tại bản Làng Lao, Táng Khờ cách trung tâm xã trên 25 km bị lũ quét cần chi viện gấp! Ngay lập tức, các đội dân quân tại chỗ được báo động tập trung; các xe môtô được huy động; cơ số thuốc cấp cứu và lương thực đảm bảo được xuất khỏi kho. Dưới sự chỉ huy của đồng chí Chủ tịch UBND xã cơ động nhanh theo đường mòn để tới nơi theo dự kiến.

Ngoài việc luyện tập theo phương án "bốn tại chỗ" ( chỉ huy tại chỗ, nhân lực tại chỗ, vật tư tại chỗ, hậu cần tại chỗ), đến thời điểm đầu tháng 6-2007 các huyện phía Tây của tỉnh đã đảm bảo dầu đốt, muối ăn đủ cơ số trong 20 ngày; Công ty Xăng dầu Yên Bái đã dự trữ đủ xăng và yêu cầu không được bán nguồn dự trữ trong 3 ngày đầu có sự cố ách tắc giao thông. Ngành giao thông đã chuẩn bị 500 rọ thép, 1.000 m3 đá hộc cùng hai dàn cầu thép sẵn sàn cơ động đảm bảo giao thông trong mùa mưa bão.

Do đặc thù phân bố dân cư các dân tộc thiểu số trong tỉnh sống tập trung thành từng bản, làng với qui mô nhỏ tại các thung lũng hoặc ven sông suối, thuận lợi cho canh tác, nhưng khi mùa mưa đến có thể xảy ra lũ quét bất ngờ, gây thiệt hại về người và tài sản. Mặt khác, do nhu cầu cuộc sống việc phát nương làm rẫy; khai thác gỗ rừng; xây dựng các công trình giao thông miền núi... đã làm giảm diện tích che phủ của rừng, tạo các ta luy dốc, cản trở dòng chảy là căn nguyên của thời gian gần đây thường có lũ quét xảy ra.

Để hạn chế tình trạng trên, ngoài việc lồng ghép các chương trình dự án như: 134, 135, xoá đói giảm nghèo, 5 triệu ha rừng... để ổn định dân cư, trồng rừng phòng hộ đi đôi với phát triển diện tích rừng kinh tế, đưa độ che phủ rừng của Yên Bái đạt 54%. Nhằm cảnh báo sớm lũ quét, tỉnh đưa vào sử dụng 280 thiết bị đo mưa đơn giản ở 9 huyện, đưa 10 mốc cảnh báo lũ trên các suối Thia, suối Nậm Tăng, ngòi Nhì, ngòi Lao.

Ông Hà Ngoan ở xã Thạch Lương (Văn Chấn) nơi giáp suối Thia đưa chúng tôi xem cốc thuỷ tinh đo mưa đơn giản, tay gõ cóc cóc vào chiếc trống cái đặt ngay đầu hồi nhà, rồi nói như giảng giải: Cán bộ bảo khi nào mưa lâu mà cốc nước nó đầy đến vạch đỏ (khoảng 200 mm) thì phải đánh trống báo động cho bà con trong bản nơi gần suối sơ tán ngay.

Sạt lở đất, sạt ta luy dương là nỗi lo thường trực của một bộ phận người dân sống trong thành phố Yên Bái. Do sức ép về dân số, cứ đường giao thông mở đến đâu là có nhà dân làm nhà ở ven đường chỗ đó. Hiện tại có khoảng 70% số hộ dân toàn tỉnh đang sinh sống ở các sườn núi, chân đồi núi, ven các ta luy đường. Nhiều hộ dân làm nhà ở sát dưới mái ta luy có độ chênh cao đến 40 mét, cứ mỗi độ mưa lớn lại chạy sơ tán đi ngủ nhờ, không là chuyện lạ ở nơi này. Năm 2005, riêng ở thành phố có 4 người chết trong cùng một nhà; năm 2006 có 4 người chết của hai nhà đều bị vùi trong đất do sạt ta luy.

Để phòng tránh, tỉnh Yên Bái đã chi trên 2 tỷ đồng hỗ trợ di dời dân khỏi vùng nguy hiểm; khơi thoát các cống ngầm chống úng ngập làm hỏng mái ta luy gây sạt lở đất; bố trí lực lượng thường trực PCLB để sẵn sàng ứng cứu khi có tình huống xảy ra. Trong tháng 4-2007, Ủy ban PCLB tỉnh đã tổ chức diễn tập qui mô cấp tỉnh, các phương án đã được thao diễn và đạt được những kết quả tốt, trong đó chú trọng việc cấp cứu người bị nạn, di dời dân khỏi nơi ngập lụt, huy động lực lượng tại chỗ khắc phục hậu quả do thiên tai gây ra.

Trong 16 năm (1990- 2005) các tỉnh miền núi vùng Tây Bắc đã có 28 trận lũ quét, làm chết và mất tích 988 người, bị thương 698 người; đổ trôi 13.280 căn nhà; 114.849 ngôi nhà bị ngập; gần 180.000 ha lúa và hoa mầu bị ngập và hư hỏng nặng... Những con số này cảnh báo thiên nhiên đã và đang là mối hiểm hoạ cận kề mỗi gia đình trong vùng. Yên Bái đang thực hiện có hiệu quả công tác phòng chống lũ bão, chống sạt lở đất chính là lo trước cho tính mạng của từng người dân, góp phần ổn định dân cư để phát triển kinh tế vững bước đi lên.

Thanh Sơn