Hiện nay, Văn Yên có 260 tổ hợp tác thu hút 1.500 lao động trên các lĩnh vực: sản xuất nông-lâm nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng và chế biến nông-lâm sản... Để củng cố và đưa các tổ hợp tác đi vào quy củ, từ năm 2006, Ban kinh tế HTX huyện đã chỉ đạo các xã, thị trấn thực hiện công tác kiểm tra, tự kiểm tra và cùng UBND các xã Đông Cuông, An Bình, Yên Hợp, Xuân Ái, Nà Hẩu tiến hành kiểm tra và thực hiện các trình tự thủ tục, giải thể tự nguyện các HTX làm ăn kém hiệu quả theo Luật HTX năm 2003. Năm 2006, để giúp cho các HTX phát triển, Ban chỉ đạo kinh tế HTX huyện đã tư vấn, giúp đỡ thành lập mới 4 HTX, đưa tổng số HTX toàn huyện lên 36 đơn vị với tổng số 3.454 xã viên, vốn điều lệ 5 tỷ 426 triệu đồng. Năm 2007, trên địa bàn huyện có 7 HTX  thành lập mới; trong đó, 1 HTX dịch vụ nông-lâm nghiệp tổng hợp, 1 HTX khai thác vật liệu xây dựng, 5 HTX sản xuất chế biến nông-lâm sản, đưa tổng số HTX toàn huyện lên 41 đơn vị.

Hiện nay, cơ cấu các HTX trong huyện bao gồm: dịch vụ nông nghiệp 10 HTX, chế biến nông-lâm sản 21 HTX, khai thác vật liệu xây dựng 2 HTX, quỹ tín dụng nhân dân 3 HTX và điện nước 5 HTX. Qua đánh giá, doanh thu trong sản xuất kinh doanh 11 tháng năm 2007 đạt 20,6 tỷ đồng; thu nhập bình quân của ban quản trị và người lao động trong các HTX đạt từ 450 ngàn đồng đến 1,2 triệu đồng/ người/ tháng.; các HTX đã nộp ngân sách Nhà nước 578 triệu đồng. Điển hình có HTX dịch vụ tổng hợp Hoàng Thắng. Đi vào hoạt động từ năm 2001 với 17 xã viên, ngành nghề chủ yếu là khai thác vật liệu xây dựng, gia công cơ khí, nhiều năm qua, thu nhập bình quân của xã viên luôn ổn định từ 1 triệu đến 1,2 triệu đồng/ người/ tháng. Hàng năm, góp phần nộp vào ngân sách Nhà nước từ 50 đến 70 triệu đồng.

Hay HTX Tiến Thành, ở thôn Cầu Khai, xã Đông Cuông chuyên chế biến gỗ rừng trồng. HTX đi vào hoạt động từ tháng 6 năm 2006 với 7 xã viên, vốn điều lệ ban đầu chỉ có 80 triệu đồng. Sau hơn một năm hoạt động, vốn của HTX đã được nâng lên 110 triệu đồng, có việc làm ổn định và thu nhập của xã viên đạt 1 triệu đồng/ người/ tháng. Gần đây, HTX Tĩnh Dung đóng tại thôn 5 xã Đại Phác cũng mới được ra mắt, ngành nghề chính là chế biến, kinh doanh các loại tinh dầu thực vật, chế biến quế vỏ, chế biến kinh doanh gạo Hương chiêm, gia công cơ khí điện máy. Qua 4 tháng đi vào hoạt động, đã tiêu thụ được 60 tấn tinh dầu quế, bán 100 nồi trưng cất tinh dầu; doanh thu đạt 11. 413 triệu đồng, nộp ngân sách 210 triệu đồng. Hiện nay, HTX đang hợp đồng với nhân dân xã Đại Phác, trồng trên đất vườn gia đình được 100 ha gừng, sả để có vùng nguyên liệu ổn định phục việc chưng cất tinh dầu...

Để kinh tế HTX ngày càng phát huy hiệu quả, thời gian tới, huyện Văn Yên tiếp tục củng cố và nhân rộng các mô hình HTX tiêu biểu; hỗ trợ, giúp các HTX về phương án sản xuất kinh doanh, công tác quản lý; tạo điều kiện về đất đai để các HTX sau khi thành lập sẽ sản xuất kinh doanh ngay...

Thái Hưng