Cưới, sinh con không cần đăng ký

Pháp luật Việt Nam (Điều 9, Luật Hôn nhân và gia đình) qui định tuổi kết hôn của nam giới là 20 trở lên và nữ giới từ 18 trở lên. Nhưng bất chấp qui định của luật pháp, nam, nữ người Mông ở Mù Cang Chải chưa đến tuổi qui định vẫn cứ “thích là lấy”,  không cần đăng ký kết hôn và cha mẹ cứ tự tổ chức đám cưới cho con. Lý do của họ rất đơn giản là “Cưới con dâu về để có người làm nương rẫy” và tất nhiên “thích thì lấy nhau...”!

Chúng tôi vượt 5 km đường đồi dốc để tới bản Thào Chua Chải, gặp gỡ Giàng A Giờ sau đó lại vượt đèo tới thăm hai cô bé Khang Thị Cầu và Lý Thị Chư ở bản Háng Chua Say, xã Chế Cu Nha là những vị thành niên mới tảo hôn trong năm nay, đều nhận được câu trả lời ngây thơ như vậy. Hỏi những cặp vợ chồng trẻ con với gương mặt lam lũ, già trước tuổi này rằng: “Có biết xây dựng gia đình sớm thế này sinh con sẽ ảnh hưởng đến nòi giống, hay suy nghĩ chưa chín chắn cuộc sống sẽ khó khăn?”, chúng tôi chỉ nhận được câu trả lời “Chi pâu” (Không biết).

Mãi cho tới khi gặp Bí thư Đảng uỷ xã Chế Cu Nha là ông Lý Chù Vàng mới tìm được cái gốc của mọi lý do. Ông tâm sự: “Để biết được tảo hôn hay không cũng khó lắm! Người dân lấy vợ, lấy chồng không cần đăng ký kết hôn, mà  sinh con cũng không cần đăng ký khai sinh luôn. Từ năm 2005 về trước, xã có tới 70 đến 80% số hộ sinh con không khai sinh. Vì vậy vừa rồi muốn biết những vị thành niên có tảo hôn hay không, xã phải đi điều tra tại các hộ lân cận xem họ sinh năm nào mới biết đấy!”.

Được biết, để chống nạn tảo hôn và vận động nhân dân sinh con, tổ chức đám cưới cần tới xã đăng ký, xã đã thành lập Ban Tư pháp gồm: Mặt trận, Phụ nữ, Thanh niên làm thành viên tăng cường tuyên truyền tại các xã, thôn, bản. Đặc biệt, xã giao cho trưởng thôn phát hiện các trường hợp không đăng ký khai sinh và kết hôn không đúng pháp luật thì báo xã để có hình thức nhắc nhở, xử lý. Làm quyết liệt trong mấy năm, đến nay ở Chế Cu Nha, số người tảo hôn năm 2008 chỉ còn 3 trường hợp và năm nay cũng chỉ có 3 trường hợp; số trẻ không đăng ký khai sinh đã giảm xuống còn 20%.     

Những con số buồn và hành động

Điều đáng ngại là hiện nay nạn tảo hôn ở Mù Cang Chải không diễn biến ở một xã mà ở hầu hết các xã trong huyện, không có chiều hướng giảm. Theo báo cáo của bộ phận tổng hợp nếp sống văn hoá thuộc Phòng Văn hoá - Thể thao huyện Mù Cang Chải: năm 2006 Mù Cang Chải có 190 trường hợp tảo hôn, năm 2007 giảm xuống còn 45 trường hợp thì năm 2008 lại tăng lên là 90 trường hợp. Cũng theo số liệu chưa đầy đủ của Phòng Văn hoá - Thể thao huyện thì từ đầu năm 2009 đến nay, toàn huyện có 59 trường hợp tảo hôn, trong đó nhiều nhất là xã Mồ Dề 44 trường hợp, Hồ Bốn 9, Chế Cu Nha 3 và Zế Xu Phình 3, chưa kể một số xã như: Khao Mang, Lao Chải và Púng Luông cũng nhiều người tảo hôn nhưng không báo cáo.

Nghèo đói do tảo hôn đẻ tới 5 con, người phụ nữ Mông ở xã Chế Cu Nha này không có cơ hội chăm sóc cho bản thân và gia đình.
(Ảnh: T.A)

Trước tình hình trên, huyện Mù Cang Chải đã có chỉ đạo quyết liệt yêu cầu các xã thành lập các ban tư pháp xuống vận động chống tảo hôn, lấy vợ, lấy chồng sớm và không đăng ký kết hôn, đăng ký khai sinh để bảo đảm quyền công dân. Các trường hợp tảo hôn sẽ bị phạt tiền 200 nghìn đồng theo hương ước tại các thôn bản.

Ông Nguyễn Văn Khánh – Ủy viên Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh, Bí thư Huyện uỷ Mù Cang Chải cho biết: “Huyện đã đưa ra qui chế, nếu chi, Đảng bộ xã nào để xảy ra tình trạng tảo hôn, đảng viên sinh con thứ 3 thì nơi đó sẽ không đạt trong sạch vững mạnh. Chính vì vậy năm 2008 vừa qua, nhiều chi, Đảng bộ cơ sở không đạt trong sạch vững mạnh, chỉ xếp ở mức hoàn thành nhiệm vụ. Những biện pháp đó đã phần nào kiềm chế được nạn tảo hôn”.

 Nhưng sau chuyến đi thực tế tại xã Chế Cu Nha và một số xã trong huyện, điều mà chúng tôi băn khoăn lo lắng nhất hiện nay là các tổ chức đoàn thể như Mặt trận Tổ quốc, Thanh niên, Phụ nữ hoạt động rất yếu và cầm chừng...trong khi lại là ngành thành viên của ban tư pháp xã nên việc vận động chống tảo hôn, không đăng ký kết hôn cũng như đăng ký khai sinh và sinh con thứ 3 kém hiệu quả. Bên cạnh đó, một điều dễ nhận thấy là công an viên phụ trách địa bàn, trưởng thôn, bản ở nhiều thôn là lực lượng dễ dàng nắm bắt được các vấn đề trên, nhưng chưa sâu sát cơ sở làm hết trách nhiệm dẫn tới nhiều địa bàn có tỷ lệ tảo hôn  cao.

Vấn đề đặt ra hiện nay đối với Mù Cang Chải là Đảng bộ các xã cần kiện toàn, đổi mới hoạt động, phát huy sức mạnh của hệ thống chính trị cơ sở đặc biệt là các tổ chức đoàn thể trong vận động nhân thực nếp sống mới, xóa bỏ các hủ tục lạc hậu trong đó có tảo hôn. Đặc biệt phải chỉ đạo lực lượng công an nằm vùng, tư pháp xã làm tốt công tác đăng ký hộ tịch hộ khẩu, sử dụng tốt lực lượng trưởng thôn, bản nắm vững thông tin, tình hình tảo hôn từng thôn, từng nhà để phối hợp với các ban tư pháp xã tăng cường công tác vận động. Có như vậy mới hy vọng từng bước đẩy lùi được nạn tảo hôn - một trong những nguyên nhân muôn thuở dẫn đến đói nghèo ở vùng cao Mù Cang Chải.

Đào Minh