Tháng 12 năm 2006, UBND tỉnh phê duyệt Đề án TCQG tỉnh Yên Bái giai đoạn 2006- 2010. Mục tiêu của Đề án là phấn đấu đến năm 2010 Yên Bái có 93 TCQG. Thời điểm trước năm 2006, toàn tỉnh mới có 23 trường đạt chuẩn quốc gia, trong đó mầm non có 6 trường, đạt tỷ lệ 4,2%; tiểu học 15 trường, đạt 6,3%; THCS 2 trường, đạt 1,1%.

Hầu hết các trường được công nhận trường đạt chuẩn quốc gia trước năm 2006 đều nợ  tiêu chí về cơ sở vật chất. Để thực hiện tốt Đề án TCQG tỉnh Yên Bái giai đoạn 2006 - 2010, bảo đảm về số lượng theo mục tiêu của Đề án và bảo đảm về chất lượng của TCQG, ngành giáo dục & đào tạo Yên Bái đã sớm triển khai, chỉ đạo các phòng giáo dục - đào tạo ở 9 huyện, thị, thành phố và các đơn vị trực thuộc, rà soát, đối chiếu theo 5 tiêu chí về trường đạt chuẩn quốc gia đồng thời xây dựng đề án TCQG cho đơn vị…

Cùng với việc chỉ đạo các phòng giáo dục & đào tạo và các đơn vị trong xây dựng đề án TCQG giai đoạn 2006 - 2010, ngành giáo dục - đào tạo phối hợp với Sở Kế hoạch & Đầu tư tham mưu cho UBND tỉnh đầu tư hàng năm cho các hạng mục công trình nhằm từng bước hoàn thiện cơ sở vật chất đáp ứng các yêu cầu của tiêu chí TCQG.

Từ năm 2006 đến tháng 6 năm 2009, tổng kinh phí từ các nguồn lực đầu tư cho xây dựng TCQG đã lên tới trên 98 tỷ đồng, đạt 98,6% yêu cầu của Đề án, nhưng số TCQG của tỉnh được công nhận mới chưa nhiều chưa bảo đảm được tất cả 5 tiêu chí của TCQG theo quy định. Sau gần 4 năm thực hiện Đề án TCQG giai đoạn 2006 - 2010, toàn tỉnh mới có thêm 21 trường được công nhận TCQG, nâng tổng số TCQG lên 44 trường, đạt 47,31% so với kế hoạch, trong đó trường mầm non có 10 trường, tiểu học 26 trường, THCS 6 trường và THPT 2 trường. 

Nguyên nhân dẫn đến tiến độ xây dựng trường chuẩn quốc gia giai đoạn 2006- 2010 của tỉnh chậm chủ yếu là do việc đầu tư xây dựng cơ sở vật chất cho các trường nằm trong Đề án không đồng bộ. Cô giáo Nguyễn Thị Xuyên - Hiệu trưởng Trường Tiểu học xã Cường Thịnh (Trấn Yên) phàn nàn: "Theo dự kiến, Trường sẽ được công nhận là TCQG vào dịp tháng 9 hoặc tháng 10 năm 2009, nhưng tường rào bao quanh lại chưa được đầu tư, nhà vệ sinh cũ, không bảo đảm vệ sinh lại dùng chung cho cả giáo viên và học sinh, bể đựng nước cũng vậy, máy vi tính không được đầu tư…

Nhưng không hiểu sao cái cần đầu tư thì các phòng chuyên môn (Sở Giáo dục & Đào tạo) không tham mưu cho Sở đầu tư cho Trường mà lại cho quá nhiều giá sách và tủ để thiết bị và bàn ghế giáo viên nữa? Trường có 11 cán bộ, giáo viên thì lại cho tới 20 bộ bàn ghế giáo viên…". Đầu tư không đồng bộ như vậy rất lãng phí, song nếu có được công nhận là TCQG thì chắc chắn Trường Tiểu học Cường Thịnh vẫn phải nợ tiêu chí về cơ sở vật chất! Đầu tư "nhỏ giọt", dàn trải không tập trung, các trường nằm trong Đề án có năm được đầu tư xây mới vài phòng học và có năm chẳng được đầu tư gì cả.

Các địa phương đầu tư theo kiểu "cách nhật" như vậy vì còn phải đầu tư cho các trường đã được công nhận TCQG "trả nợ" tiêu chí về cơ sở vật chất, cộng với việc xây dựng dự toán tổng vốn đầu tư xây dựng TCQG giai đoạn 2006- 2010 lại không sát với nhu cầu thực tế nên khi nền kinh tế có những biến động, giá vật tư xây dựng tăng cao, dẫn đến kinh phí đầu tư chưa đáp ứng được mục tiêu xây dựng. Vì vậy, tổng vốn đầu tư xây dựng TCQG đến tháng 6/2009 đã đạt 98,6% yêu cầu của Đề án, nhưng số trường được công nhận là TCQG mới đạt 47,31% kế hoạch.

Nguyên nhân nữa là các địa phương chưa làm tốt công tác khảo sát để xây dựng các trường đưa vào đề án, vì thế các trường tốt hơn lại không đưa vào mà lại đưa trường yếu hơn nên có đầu tư cũng không đạt được. Ví dụ như Trường Mầm non Âu Lâu (thành phố Yên Bái), cơ sở vật chất được "tăng tốc" đầu tư, nhưng đội ngũ giáo viên lại không đạt chuẩn. Vì thế, Trường khó có thể được công nhận là TCQG, trừ khi có sự can thiệp, điều động giáo viên chuẩn từ các trường khác về!

Một nguyên nhân nữa dẫn đến tiến độ xây dựng TCQG còn chậm là do tỷ lệ giáo viên dạy giỏi cấp trường, cấp huyện còn thấp so với yêu cầu; tỷ lệ học sinh tiên tiến, học sinh giỏi chưa đạt yêu cầu, tỷ lệ học sinh yếu, kém còn cao…

Quãng đường còn lại để thực hiện Đề án TCQG tỉnh Yên Bái giai đoạn 2006- 2010 không còn nhiều, nhưng từ nay đến hết năm 2010, toàn tỉnh phải có thêm 49 trường được công nhận là TCQG nữa mới hoàn thành được mục tiêu của Đề án đặt ra. Để đạt được mục tiêu nêu trên, các địa phương và ngành giáo dục & đào tạo tỉnh cần tăng cường các nguồn lực đầu tư cho các trường nằm trong Đề án hoàn thành tiêu chí về cơ sở vật chất. Đồng thời, các trường cũng cần phải có những giải pháp tích cực để nâng cao chất lượng giáo dục thì mới được công nhận là TCQG bền vững.

Trường Phong