Một trong những hình ảnh không đẹp mắt mà chúng ta có thể thấy rất rõ là qua những dịp tập trung đông người, từ giấy các loại (báo, giấy ăn, tờ rơi, vé vào cửa...) đến túi nilon, vỏ bánh kẹo, vỏ chai nhựa được các "thượng đế" vô tư để lại trên mặt đất... Hội chợ dọn đi, một khung cảnh hoang tàn hiện ra, mặt đất bị xới tung với cảnh rác thải tràn lan như một bãi chiến trường...

Đó là vào những kỳ đặc biệt, còn thường ngày thì chuyện xả rác tại những nơi công cộng, công tác thu gom rác, xử lý rác vẫn là vấn đề mà chúng ta luôn phải trăn trở như lời than thở của một vị lãnh đạo ngành tài nguyên và môi trường tỉnh: "Nhiều người dân còn thiếu ý thức trong việc giữ gìn vệ sinh chung.

Đi ngoài đường nơi đâu cũng gặp rác, chỗ nào có người là chỗ ấy có cảnh vứt rác vô tội vạ. Tuyên truyền nhiều mấy đi nữa mà ý thức người dân không thay đổi thì cũng coi như thất bại". Tuy không mới, vẫn là do ý thức kém trong vấn đề giữ gìn vệ sinh chung của người  dân nhưng chuyện này vẫn tồn tại một cách cố hữu, như một căn bệnh nan y.

Đối với khu vực nông thôn, trước đây có một số nguồn vốn dự án đầu tư phát động phong trào xây nhà xí, nhà tắm nhưng dường như chưa phát huy được mấy hiệu quả do thói quen (lại là thói quen) của bà con đã ăn sâu vào cuộc sống, không thể thay đổi trong thời gian ngắn.

Nhiều khu nông thôn, rác tràn lan ngoài đồng ruộng với các loại vỏ chai thuốc trừ sâu, vỏ chai thuốc bảo vệ thực vật, sông, suối lềnh bềnh rác khiến cho không chỉ ô nhiểm đất, ô nhiễm nguồn nước mà còn dẫn tới những mối nguy hại trực tiếp cho con người như các bệnh tiêu chảy, sốt xuất huyết...

Đối với vấn đề này, ý thức giữ gìn vệ sinh công cộng kém còn do hệ quả của công tác giáo dục tại mỗi địa phương. Ngành giáo dục tuy đã có đưa vào chương trình các tiết học và tài liệu về vấn đề vệ sinh môi trường (VSMT) nhưng từ học đến làm chưa mấy rõ nét. Học sinh đã được tiếp thu bài giảng của thầy cô nhưng ý thức bảo vệ môi trường chưa tốt. Hoặc có nhiều trường hợp khi học cấp dưới làm tốt, càng ngày lên đến các cấp trên ý thức càng bị phai nhạt dần.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, việc đổ lỗi hoàn toàn do ý thức của người dân trong vấn đề giữ gìn vệ sinh là chưa công bằng, bởi còn có lý do khác nữa. Đó là điều kiện, cơ sở hạ tầng giúp người dân tham gia giữ gìn vệ sinh chung còn quá thiếu, như nhận xét của anh Nguyễn Văn Việt, phường Đồng Tâm, thành phố Yên Bái: "Cơ sở hạ tầng, hệ thống thu gom rác tại một số địa bàn ở thành phố chưa đầy đủ: thiếu người, thiếu xe chở rác; nhiều khu dân cư nội thành vẫn chưa có công nhân VSMT tới thu gom rác, dẫn đến mạnh ai người nấy vứt. Có lẽ đây cũng là điều nên thông cảm".

Vấn đề về nơi bỏ rác cho các khu dân cư cũng được nhiều người dân tổ 15, phường Đồng Tâm chia xẻ: Cũng muốn có vài cái xe thu gom rác ở gần khu vực nhà mình như chưa có nên chúng tôi phải để rác thải của gia đình vào túi nilon, có việc đi đâu thì xách theo, tiện tay vứt luôn ra những nơi quen thuộc". "Nơi quen thuộc" được nhắc đến ở đây có lẽ là những bãi rác chất ngổn ngang ở khu vực các ngã ba, ngã tư đường, như một cái "bùng binh" bất đắc dĩ - nơi người dân chọn làm chỗ xả rác khi không được đoái hoài tới.

Vậy lỗi của ai? Ai là người đưa ra giải pháp thấu đáo cho vấn đề VSMT nơi công cộng để chúng ta không còn phải chứng kiến cảnh "chiến trường rác" như hàng ngày vẫn thấy?

Tô Anh