Thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ của Đề án, các cấp ủy, chính quyền địa phương đã nhận thức rõ giá trị và cơ hội phát triển du lịch từ các di sản văn hóa, từ đó tích cực bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống (VHTT) của đồng bào các dân tộc trên địa bàn. Trong đó, tập trung sưu tầm, giới thiệu những giá trị văn hóa dân gian (VHDG) của đồng bào dân tộc Thái như: phục dựng lễ hội, sưu tầm và truyền dạy các làn điệu dân ca, dân vũ, đặc biệt là khôi phục và bảo tồn 6 điệu xòe cổ. Thế mạnh lớn nhất của thị xã trong bảo tồn, phát huy những giá trị VHTT là địa phương còn lưu giữ được khá đậm nét VHTT của các dân tộc, đặc biệt là dân tộc Thái.

Cùng với đó, đội ngũ những người am hiểu VHDG, các nghệ nhân dân gian tuy còn không nhiều nhưng rất say mê, nhiệt tình sưu tầm và truyền dạy như: nghệ nhân Lò Văn Biến, Điêu Thị Xiêng..., đặc biệt Bí thư Thị ủy  Lò Thị Huân, một người con của đồng bào dân tộc Thái đã có công rất lớn đưa xòe Thái trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Bà Hoàng Thị Vân - Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin thị xã Nghĩa Lộ chia sẻ: “Với các nghệ nhân, những người am hiểu VHDG tuy chưa có chính sách đãi ngộ song chúng tôi thường xuyên động viên, khuyến khích, khơi gợi trong họ tình yêu dân tộc, đam mê VHDG; vận động các nghệ nhân tham gia các câu lạc bộ VHDG. Hiện thị xã đã có trên 50 câu lạc bộ văn hóa văn nghệ, trong đó có 13 câu lạc bộ nòng cốt văn hóa nghệ thuật dân gian phục vụ du khách và lễ hội của địa phương”.

Có thể nói, công tác bảo tồn những giá trị văn hóa dân tộc ở thị xã Nghĩa Lộ chưa bao giờ mạnh mẽ như trong thời gian qua. Với mục tiêu xây dựng thị xã văn hóa - du lịch, Đề án Xây dựng thị xã Văn hóa - Du lịch, giai đoạn 2013 - 2020 được công bố vào tháng 10/2013 là sự khởi đầu cho hàng loạt các hoạt động bảo tồn, gìn giữ mạnh mẽ, hiệu quả. Đến nay, 6 điệu xòe cổ được đưa vào chương trình học ngoại khóa của các nhà trường. Thị xã cũng đã xây dựng đĩa CD giới thiệu về 6 điệu xòe cổ, đăng ký và triển khai bảo vệ thành công đề tài khoa học về bảo tồn 6 điệu xòe cổ. Tháng 6 vừa qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia đối với xòe Thái, Nghĩa Lộ. Đó là thành công lớn trong công tác bảo vệ và gìn giữ các giá trị VHTT đồng thời là động lực to lớn để Đảng bộ và nhân dân các dân tộc thị xã tiếp tục xây dựng thị xã văn hóa.

Cùng với xòe Thái, thị xã đã mở nhiều lớp bảo tồn các nhạc cụ dân tộc, sưu tầm giới thiệu các giá trị về văn hóa, nghệ thuật của đồng báo Thái, truyền dạy các món ăn dân tộc truyền thống; duy trì, phát triển các môn thể thao dân tộc, trò chơi dân gian; khuyến khích nhân dân sử dụng trang phục, tiếng nói dân tộc trong sinh hoạt, giao tiếp, cũng như phát huy các phong tục, tập quán tốt đẹp như: buộc chỉ cổ tay chúc phúc cho du khách, tặng chữ Thái... Qua các hoạt động này đã khơi dậy và phát huy tinh thần tự tôn về dân tộc cho thế hệ trẻ, là dịp quảng bá giới thiệu về quê hương Nghĩa Lộ với du khách.

Từ các hoạt động bảo tồn VHDG, Nghĩa Lộ đã gắn với các hoạt động phát triển du lịch, bình quân mỗi năm thị xã đón trên 30 nghìn lượt khách du lịch. Bà Hoàng Thị Hồng Hạnh - Phó chủ tịch UBND thị xã nhận định: “Với sự quan tâm chỉ đạo của các cấp, các ngành, sự đồng lòng của người dân trong việc tích cực bảo tồn và phát huy VHDG gắn với phát triển du lịch bước đầu đầu đã mang lại hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tin tưởng rằng năm 2020, thị xã Nghĩa Lộ sẽ đạt thị xã văn hóa theo đúng lộ trình của Đề án”.

Minh Tư