Trong đó, đoạn qua huyện Trấn Yên đi qua địa phận 5 xã là: Minh Quân, Bảo Hưng, Minh Tiến, Y Can và Quy Mông với tổng chiều dài 20, 976 km; qua địa phận 2 xã của thành phố Yên Bái là: Hợp Minh và Âu Lâu với chiều dài là 5,696 km; qua địa phận 8 xã của huyện Văn Yên là: Hoàng Thắng, Xuân Ái, Yên Hợp, An Thịnh, Tân  Hợp, Đông An, Châu Quế Hạ và Châu Quế Thượng với tổng chiều dài 54,064 km. Diện tích đất thu hồi phục vụ dự án thuộc 3000 hộ dân, trong đó có khoảng 720 hộ dân phải di chuyển nhà đến nơi ở khác.

Ý thức được tầm quan trọng cũng như ý nghĩa của Dự án, nên ngay từ khi bắt đầu triển khai (1/2008), tỉnh Yên Bái đã tập trung chỉ đạo các  ngành, địa phương tích cực triển khai công việc nhằm sớm bàn giao mặt bằng thi công cho nhà thầu là Công ty Đầu tư và Phát triển đường cao tốc Việt Nam. Sau hơn một năm triển khai, đến nay đã có 12 xã  hoàn thành kiểm kê, đền bù thiệt hại, hỗ trợ giải phóng mặt với 2283/3000 hộ. Ban Quản lý dự án giao thông và Hội đồng GPMB các địa phương đã tiến hành chi trả tiền bồi thường xong cho các hộ dân ở 2 xã là: Hoàng Thắng (Văn Yên) và Bảo Hưng (huyện Trấn Yên) với tổng số tiền chi trả là 21,4 tỷ đồng; kiểm kê xong và lập phương án chi trả cho 207 hộ dân xã Yên Hợp và 258 hộ xã Châu Quế Thượng.  Đã tiến hành công khai phương án chi trả tại 3 xã  là: Xuân Ái, Đông An, Châu Quế  Hạ (Văn Yên). Đồng thời, lập phương án đền bù tại 6 xã: Quy Mông, Y Can, Minh Tiến, Minh Quân, Hợp Minh, Âu Lâu thuộc huyện Trấn Yên trước đây.

Cùng với việc chi trả bồi thường, hỗ trợ, kiểm đếm, lập phương án chi trả, công tác tái định cư (TĐC) đang được khẩn trương tiến hành. Ban Quản lý công trình giao thông đã phối hợp với các ban, ngành, địa phương lập phương án bồi thường TĐC tại các thôn Linh Đức, xã Minh Quân; lập xong phương án TĐC thôn Đồng Quýt, xã Bảo Hưng và riêng khu TĐC thôn Bảo Lâm, xã Bảo Hưng đã tiến hành kiểm đếm và đang lập phương án. Các khu TĐC thôn 7, xã Hợp Minh, thôn Đồng Đình 1, thôn Nước Mát, thôn Châu Giang, thôn Đắng Con, xã Âu Lâu đang triển khai kiểm đếm. Hiện Ban Quản lý dự án đang tiến hành kiểm tra ngoại nghiệp  15  khu TĐC các xã: Quy Mông, Y Can, Văn Tiến, An Thịnh và Đông an... để Sở Tài nguyên và Môi trường kiểm tra nội nghiệp, nghiệm thu và bàn giao trình UBND tỉnh thu hồi đất.  Đồng thời, Sở Giao thông vận tải (GTVT) đã phê duyệt kết quả lựa chọn 6 nhà thầu xây dựng TĐC tại huyện Trấn Yên và Văn Yên... Đầu tháng 3 vừa qua, các nhà thầu đã khởi công các khu TĐC, với mục tiêu phấn đấu đến 30/4 sẽ thực hiện xong khu TĐC tại Trấn Yên.

Dù có nhiều cố gắng, nhưng nhìn chung tiến độ giải phóng mặt bằng đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai đoạn qua địa phận tỉnh Yên Bái so với tiến độ Bộ GTVT giao và so với các tỉnh là chậm. Nguyên nhân chính của tình trạng trên do đây là dự án lớn, liên quan đến nhiều hộ dân, vì vậy có khối lượng công việc rất nhiều; yêu cầu về trình tự, thủ tục pháp lý của hồ sơ rất cao và chặt chẽ, trong khi đó trên thực tế việc quản lý đất đai ở cơ sở còn nhiều vấn đề bất cập, từ đó có những phát sinh phải giải quyết.

Bên cạnh đó, dù Hội đồng GPMB đã được thành lập từ tỉnh đến cơ sở nhưng do cán bộ tham gia Dự án ít,  lại kiêm nhiệm cũng là nguyên nhân ảnh hưởng đến tiến độ. Đơn cử như Ban quản lý dự án công trình giao thông (thuộc Sở GTVT) chỉ có 5 người trực tiếp và tham gia thường xuyên vào Tiểu dự án. Số lượng người như vậy chưa đủ để phân công theo địa bàn và lĩnh vực chuyên môn. Cùng với số lượng cán bộ ít, ban GPMB các địa phương lại thiếu cán bộ có kinh nghiệm chuyên môn giỏi, dẫn đến một số nội dung công việc quan trọng như: lập thủ tục và phương án bồi thường, hỗ trợ về đất đai... được thực hiện chậm, không dứt điểm. Thậm chí một số cán bộ của các hội đồng chưa có khả năng xử lý tại chỗ các vướng mắc về chuyên môn, về chính sách nên ảnh hưởng đến chất lượng hồ sơ và tiến độ chung. Công tác thu hồi đất chi tiết, công tác lập phương án bồi thường, hỗ trợ sau khi hoàn thành kiểm đếm, công tác xác nhận nguồn gốc đất đai... thuộc thẩm quyền của UBND cấp huyện, Hội đồng GPMB huyện và UBND cấp xã mà những phần việc này còn thực hiện chậm, từ đó cũng ảnh hưởng đến tiến độ chung...

Với mục tiêu, đến 30/6 sẽ tiến hành bàn giao 40 km thuộc địa phận huyện Trấn Yên và thành phố Yên Bái để nhà thầu tiến hành khởi công và bàn giao  mặt bằng  cả tuyến vào quí 3/2009 đã cho thấy thời gian là không nhiều, trong khi khối lượng công việc lớn. Chính vì vậy, công tác GPMB tuyến đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai rất cần sự  quan tâm của  các cấp chính quyền và Hội đồng GPMB các cấp. Trong đó, UBND tỉnh xem xét ban hành văn bản áp dụng chính sách hỗ trợ của ADB để sớm đưa vào triển khai thực hiện.

Hội đồng GPMB huyện, thành phố tăng cường chỉ đạo chuyên môn  trong quá trình thực hiện; chỉ đạo sớm hoàn thành các thủ tục pháp lý trong công tác thu hồi đất theo quy định, đồng thời, tích cực giải quyết ngay những vướng mắc, khiếu nại của người dân ngay tại cơ sở không để phát sinh những vụ việc phức tạp, kéo dài; thường xuyên phối hợp với các cơ quan thẩm định để nắm bắt và xử lý kịp thời những sai sót để tránh phải trả lại hồ sơ, ảnh hưởng đến tiến độ chung. Hội đồng GPMB và Ban Quản lý công trình giao thông cần phối hợp chặt chẽ trong quá trình lập và hoàn thiện phương án để chỉ đạo và hướng dẫn về chuyên môn nhằm khắc phục sai sót ngay tại cơ sở.

Cùng chỉ đạo đẩy nhanh công tác chi trả bồi thường, hỗ trợ, kiểm đếm, lập phương án chi trả, hỗ trợ, Sở GTVT cần chỉ đạo các nhà thầu phối hợp các địa phương đẩy nhanh tiến độ xây dựng khu TĐC để người dân có mặt bằng xây dựng sau khi thu hồi đất... Chỉ có sự vào cuộc tích cực và sự phối hợp chặt chẽ từ nhiều phía, tiến độ GPMB đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai đoạn qua Yên Bái mới hoàn thành đúng tiến độ.           

 Nguyễn Đình